حکم پرداخت زکات فطر به جای شخص دیگر چیست؟و حکم پرداخت آن بصورت پول نقد چه می باشد؟ إخراج زكاة الفطر عن الغير؟ و ما حكم إخراجها من النقد؟

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.

أما  بعد:در پاسخ به پرسش  شما  از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:

اگر فردی به جای شخص دیگر زکات  فطر او را  بپردازد جایز است و کفایت می کند اما بایستی  وکالت و اجازه او را داشته باشد زیرا پرداخت زکات نیازمند  نیت است و رسول الله  صلى  الله  عليه  وسلم می فرماید: ( إنما  الأعمال  بالنيات) يعني: (اعتبار  و ارزش هر عمل به نیت-فاعل آن- بستگی  دارد) و اگر فردی  بدون وکالت شخص  دیگری  اقدام به پرداخت  زکات او نماید در این  صورت  عملکرد  وی همراه  با اشکال است زیرا بدون اینکه بداند  آیا او نیت پرداخت  زکات فطر را دارد یا خیر به جای  او تصمیم  گرفته  و پرداخت  کرده است  بنابراین  نیت  در پرداخت  زکات فطر امری  ضروری  است؛ بطور  مثال: اگر پدر شما با وکالت  یا اجازه شما اقدام  به پرداخت  زکات فطر  شما بنماید مانعی  ندارد  زیرا اقدام او به همراه نیت شما  بوده  است.

•آیا پرداخت  زکات فطر بصورت  پول  نقد جایز  است؟ جمهور(اکثریت) اهل علم قائل اند که: مقدار زکات فطر یک صاع (سه کیلوگرم) غذا می باشد زیرا در صحیح  بخاری  و  مسلم از عبدالله  بن عمر رضي  الله  عنهما  روایت شده است  گفت: (أن النبي  صلى  الله  عليه  وسلم  فرض زكاة  الفطر صاعا  من طعام أو  صاعا  من تمر) يعني: (رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  میزان  زکات فطر را یک صاع(سه کیلوگرم) غذا یا خرما بر ما واجب  کرد) و این نص بیانگر  آن است که زکات فطر بایستی  از جنس  غذا باشد و در حدیث صحیحی  از ابوسعیدالخدری رضی  الله  عنه روایت شده  است گفت: ( كنا نخرج زكاه الفطر اذا كان فینا رسول الله صلی الله علیه و سلم صاعا من التمراو صاعا من شعیر، او صاعا من زبیب او صاعا من اقط، صاعا  من بر) یعنی: ( تا زمانی  که  رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  در بین ما بود زکات فطر را- در ازای هر نفر- یک صاع (سه کیلوگرم) از خرما یا جو یاکشمش یا کشک و یا گندم می پرداختیم) در روایت  مذکور پنج نوع  طعام ذکر شده است و بیانگر آن است که زکات فطر بایستی  از  قوت غالب منطقه  مسکونی پرداخت  شود اما اگر نیاز یا مصلحت  درخورنظری پرداخت زکات فطر را به صورت پول نقد ایجاب  کند در این حالت جایز است تا زکات فطر بصورت پول نقد  پرداخت  گردد و این دیدگاه دوم در این مسأله  می باشد که طبق آن أصل بر پرداخت زکات  فطر از جنس  طعام  می باشد   اما اگر نیاز یا مصلحت  درخورنظری پرداخت زکات فطر را به صورت پول نقد ایجاب  کند در این حالت جایز است تا زکات فطر بصورت پول نقد  پرداخت گردد.

به طور  مثال: اگر در یک کشور طعام را بعنوان زکات فطر نمی پذیرند  در این حالت نیاز  ایجاب  می کند تا معادل  آن طعام، پول نقد پرداخت شود و اگر در کشوری  طعام فراوان  باشد و آن را بپذیرند اما بنا بر شرایطی  مصلحت آنها در پول نقد  باشد در این حالت پرداخت زکات فطر بصورت  پول  نقد جایز  می باشد  و این قولی الإسلام  ابن تیمیه رحمه  الله  و یکی  از اقوال مذهب  حنبلی  است.

و دیدگاه سوم این است که: پرداخت زکات فطر بصورت پول  نقد در هر شرایطی  جایز  است و این دیدگاه مذهب حنفی  است.

از میان اقول مذکور، قول راجح  دیدگاه شیخ الإسلام  ابن تیمیه  رحمه  الله  است که بر اساس آن: اصل در پرداخت زکات فطر، این است که از جنس طعام باشد اما اگر نیاز یا مصلحت درخورنظری پرداخت زکات فطر را به صورت پول نقد ایجاب  کند در این حالت جایز است تا زکات فطر بصورت پول نقد  پرداخت گردد.

شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله  المصلح