آیا افرادی -مانند بیماران و امثال آنان- که در منزل مسکونی خودشان نیت اعتکاف می آورند بعنوان معتکف محسوب می شوند و اعتکاف شان مشروع می باشد؟ الإعتكاف في البيت

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.

أما  بعد:

در پاسخ به پرسش  شما  از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:

خداوند متعال محل اعتکاف را در قرآن بیان کرده و می فرماید: ( وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ)يعني: (هنگامی که در مسجدها در حال اعتکاف هستید با همسران تان آمیزش  نکنید)البقرة/١٨٧ از اينرو  علماي اسلام در تعریف اعتکاف گفته اند: اعتکاف عبارت است" از باقی ماندن در مسجد جهت پرداختن به عبادت و بندگی خداوند متعال" بنابراین محل اعتکاف مساجد است و خانه ها اماکن  مشروع  برای اعتکاف نیستند حتی اگر در داخل منازل جاهای    مخصوصی بعنوان نمازخانه یا مکان عبادت بنا شده باشد بازهم اعتکاف در آنها جایز  نیست زیرا  در قرآن و سنت اعتکاف جز در مساجد وارد نشده است از اینرو این عبادت در نمازخانه های منازل مسکونی جایز نمی باشد و این قول جمهور (اکثریت) علمای امت می باشد اما برخی از فقهای مذهب حنفی قائل بر صحت اعتکاف بانوان در خانه های شان هستند اما این مطلب بر خلاف واقعیت زمان رسول  الله صلی  الله  عليه  وسلم  و عملکرد  ایشان و صحابه رضی  الله  عنهم  می باشد  زیرا رسول  الله صلی  الله  عليه  وسلم خود در مسجد اعتکاف  می کردند  و حتی همسران  ایشان- رضی  الله  عنهن- در زمان حیات ایشان نیز در مسجد اعتکاف می نمودندبطوریکه در صحیح مسلم حدیث (۱۱۷۳) وارد شده است که همسران رسول  الله  صلی الله علیه وسلم جهت اعتکاف در مسجد خیمه ای برای خود برپا کرده بودند و هنگامی که رسول الله صلی الله  عليه  وسلم از خیمه خود خارج مسجد گشت تعدادی خیمه مشاهده نمود و فرمود: (اینها چه چیزی  هستند؟) گفتند: این خیمه عائشه و این خیمه زینب  و این خیمه  حفصه رضی  الله  عنهن می باشد؛ رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: (آیا با این کار دنبال کسب خیر هستند؟) منظور رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  از عبارت مذکور این است که چه بسا امهات  المومنين  رضی  الله  عنهن این کار را از روی حسادت زنانه و رقابت بایکدیگر  انجام داده  اند.

به  هر حال منظور این است که تنها محل مشروع جهت اعتکاف مردان و زنان مساجد است و در این خصوص  هیچ تفاوتی  بین مردان و زنان وجود ندارد زیرا مردان و زنان در مخاطب قرار گرفتن احکام مساوی هستند.

در اینجا لازم به ذکر می دانم که اعتکاف  بانوان در مسجد باید در محلی به دور از دید نامحرمان  باشد طوریکه  نباید در محلی باز و بدون پرده باشد که اگر خانمی  خواست استراحت  کند مبادا از سوی نامحرمان  رؤیت شود زیرا رؤیت شدن بانوان در حال اعتکاف از سوی نامحرمان با هدف اصلی شارع که همانا حفظ و صیانت  زن از به فتنه افتادن و فتنه اندازی  است کاملاً  مغایرت دارد از اینرو بایستی به این هدف جامه عمل پوشاند و اگر در مساجد، مکان مخصوصی  برای اعتکاف بانوان وجود نداشته  باشد  که آنها را از دیدرس  نامحرمان بپوشاند  در این حالت به نظر من اعتکاف نکنند و برگردند که - إن شاء الله- مشمول پاداش نیت شان خواهند شد یعنی: اگر خانمی  به نیت اعتکاف  به مسجد بیاید  و محلی  مناسب و پوشیده  برای اعتکاف  نیابد در این حالت  به او می گوییم: مشمول  پاداش شدی حتی اگر اعتکاف  هم نکنی  زیرا در چنین شرایطی تحقق یافتن اعتکاف بصورتی که بانوان را از فتنه حفظ کند و دیگران را از فتنه آنها حفظ نماید میسر نمی شود همچنین  بایستی  به این نکته  اشاره  کنیم که اعتکاف سنت است و اجرای این سنت نباید منجر به ضایع  شدن حقوق واجب، اعم از حقوق بین همسران یا حقوق  فرزندان یا حقوق  مردم شود از اینرو در فقه مراتب عمل  گفته می شود: سنت بر واجب مقدم نمی شود بلکه اهل علم اتفاق  نظر دارند که: انجام دادن واجب در نزد خداوند از پرداختن به سنتی که منجر به ترک واجب می شود  بسیار  بافضیلت  تر است و قوی ترین دلیل بر اثبات قاعده و اجماع  مذکور حدیثی  است که در صحیح  بخاری  از ابوهریره  رضی  الله  عنه روایت  شده است که رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  فرمود: (خداوند-در حدیث قدسی- می فرماید: محبوب ترین چیزی که بنده ام با آن به من نزدیک می شود عبادت های واجبی است که بر او فرض کرده ام)سپس بعد از واجبات نوافل  و عبادت های مستحب را بیان کرده و می فرماید: ( و بنده  ام همواره با انجام دادن عبادت های مستحب  به من نزدیک  می شود...)از اینرو  واجب بر مستحب مقدم است لذا اگر انجام دادن یک  عبادت مستحب منجر  به ترک  عبادت واجب شود بایستی  آن امر مستحب را ترک و از انجام دادن آن صرف نظر نمود بنابراین اگر انجام دادن اعتکاف منجر به ضایع  شدن  حقوق  و واجبات و یا کوتاهی  در آنها می شود در این حالت بایستی آن را ترک نمود و به انجام حقوق واجب پرداخت.

شیخ دکتر/خالد  بن عبدالله  المصلح