حکم اختصاص دادن شب قدر به انجام دادن برخی از عبادت های معین چیست؟ تخصيص ليلة القدر ببعض العبادات؛

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.

أما  بعد:

در پاسخ به پرسش  شما  از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:

در بررسی نصوص و دلایل شرعی مشاهده می کنیم، آنچه که در سنت نبوی به انجام دادن آن در شب قدر توصیه شده است "قیام" می باشد و "قیام" عبارت است از زنده نگه داشتن  شب قدر با هر نوع عبادت. زیرا در صحیح بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم می فرماید: (من قام ليلة القدر إيمانا و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه) يعني: (هر فردی که شب قدر را از روی ایمان و امید کسب پاداش اخروی زنده نگه دارد گناهان-صغیره-گذشته اش آمرزیده  می شود)مهمترین  و بارزترین  مصادیق  قیام بعد از سپاس و ستایش  خداوند  متعال  و تلاوت قرآن، دعاء است زیرا در سنن ترمذی  از ام المؤمنين  عائشه  رضی  الله  عنها روایت شده است فرمود: (ای رسول  خدا؛اگر دانستم کدام شب، شب قدر است  چه بگویم؟)فرمود: ( قولی: اللهم إنك عفو تحب  العفو  فاعف  عني) يعني: (بگو: پرودگارا؛ قطعا  تو بسیار  گذشت کننده و بخشنده ای و گذشت و بخشیدن را دوست داری  پس مرا ببخش  و از من درگذر)با وجود اینکه در سند این حدیث  اشکالاتی  وجود دارد ولی قابل  استناد  است و بیانگر آن است  که صحابه  رضی  الله  عنهم  در آن شب به دعاء می پرداختند زیرا باتوجه به اینکه شب قدر شبی باشکوه و مورد عنایت خداوند متعال است از اینرو آن را بعنوان فرصتی  ویژه برای مناجات و دعاء با خداوند متعال تلقی می کردند و از این جهت است که ام المؤمنين  عائشة رضی  الله  عنها از رسول الله  صلی  الله  عليه  وسلم پرسید: (درآن شب چه بگویم؟) و رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: ( قولی: اللهم إنك عفو تحب  العفو  فاعف  عنا) يعني: (بگو: پرودگارا؛ قطعا  تو بسیار گذشت کننده و بخشنده ای و بخشش  را دوست داری  پس مرا ببخش  و از ما درگذر)

بنابراین آنچه که در این شب مشروع می باشد پرداختن  مضاعف به عبادت ها از قبیل نماز خواندن، ذکر و ستایش  خداوند  متعال و دعاء به درگاه او است خصوصا  دعای  مذکور که شامل خیر دنیا و آخرت است زیرا اگر بنده ای مشمول  عفو و بخشش  خداوند قرار بگیرد  در حقیقت به درجه  رفیعی  از سعادت و کامیابی در دنیا و آخرت رسیده است زیرا شر و مصیبتی که در دنیا دامنگیر انسان ها است به سبب گناهان  شان می باشد و اگر خداوند  متعال  از گناهان آنها درگذرد انسان ها از بسیاری  از مصیبت ها و بلاهای دنیوی در امان می مانند، خداوند می فرماید: (وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمٍْ)يعني: (و هر مصیبتی  که به شما روی می آورد به سبب-گناهانی- است که انجام داده اید)الشوری/۳۰ و فردی که مشمول  عفو و گذشت الهی قرار بگیرد در آخرت نیز سعادتمند می شود و از آتش سوزان دوزخ نجات یافته و داخل بهشت می گردد زیرا خداوند می فرماید: ( فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ )يعنى: (بنابراین  فردی که از آتش  دوزخ  دور نگه داشته  شود و داخل  بهشت گردیده  شود در حقیقت رستگار و کامیاب شده است)آل عمران/۱۸۵

از خداوند متعال  مسئلت  داریم  تا ما و شما را به این شب باشکوه  برساند و به ما توفیق بندگی  و اطاعت خودش را نصیب  بفرماید و از احسان و فضل خود ما را بهره مند کند چرا که او پرودگاری بس بخشنده  است و در ازای عملی اندک، پاداش بیشتر عنایت  می کند.

-آیا عمره کردن در این شب فضیلت خاصی  دارد؟

در پاسخ باید گفت: خیر؛ اختصاص  دادن  هیچ عبادتی اعم از عمره و قربانی کردن و نذر و امثال آنها  برای  شب قدر از هیچ یک از سلف  صالح رحمهم  الله  ثابت نشده است بلکه انجام دادن هر نوع عبادتی در آن شب  بدون اختصاص  دادن فضیلت و پاداش معین به آن مشروع بوده و  نشانه  خیر است و امید قبول شدن دارد.

حال اگر فردی بگوید:در آن شب رغبت بیشتری به صدقه دادن، تلاوت قرآن و یا انجام عبادت های دیگر دارم می گوییم: خوب است اما نباید عبادت خاصی را به آن شب اختصاص دهد و یا فضیلت و پاداش مشخصی  برای آن در نظر بگیرد زیرا اختصاص دادن عبادت یا پاداشی مشخص برای یک عبادت تنها از روی دلیل شرعی ثابت می شود و از اینرو در صحیح  بخاری و مسلم از ابوهریره  رضی  الله  عنه روایت شده است که رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  می فرماید: ( لاتخصوا  يوم الجمعة بصيام و لاليلته  بقيام) يعني: (- از میان روزها تنها- روز جمعه را به روزه گرفتن- و تنها شب جمعه را- به نماز تهجد ( و شب زنده داری) اختصاص ندهید) لذا رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  از تخصیص  نهی کرده است و آن عبارت است از اینکه انسان بدون وجود دلیل شرعی یک عبادت خاص را در یک زمان مشخص دارای فضیلت و پاداش خاصی بداند زیرا تخصیص یک عبادت برای یک زمان مشخص، نیازمند دلیل شرعی است و در بالا به آنچه که انجام دادن آن در شب قدر مشروع است اشاره  نمودیم.

شیخ دکتر/خالد  بن عبدالله  المصلح