آیا جهت رفتن به حج یا عمره می توانم از دوست یا فامیل و یا بانک قرض بگیرم؟ الإقتراض من أجل الحج؛

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و  بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.أما  بعد:

أهل علم اتفاق  نظر دارند که فریضه  حج تنها برای شخصی که توانایی مالی و بدنی دارد واجب  است  زیرا خداوند متعال می فرماید: (وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا)يعنى: ( حج خانه (کعبه) برای آنهایی که توانایی- مالی و بدنی- دارند یک فریضه الهی است)آل عمران/٩٧ و منظور از توانایی این است که حج گزار پول رفت و برگشت به حج  و تامین مایحتاج افراد تحت تکفل خود را تا لحظه برگشت از حج دارا باشد.

أما اهل علم در مورد عدم وجوب قرض گرفتن جهت ادای حج اتفاق نظر دارند  و امام نووی رحمه  الله در شرح المهذب (٧/٦١) مي گوید: ( قرض گرفتن جهت ادای حج بر او واجب نیست و اهل علم در این مورد اختلاف نظر ندارند) اما با اینکه بر عدم وجوب قرض گرفتن جهت ادای حج اتفاق نظر دارند ولی در حکم قرض گرفتن برای حج اختلاف نظر دارند طوریکه فقهای شافعی می گویند: اگر توان بازپرداخت قرض را داشته باشد و قرض دهنده  هم راضی باشد در این حالت قرض گرفتن جهت ادای حج مانعی ندارد و این قول سفیان ثوری می باشد و إبن عبدالله در التمهيد(٩/١٣٥) از او نقل کرده است که می گوید: ( اگر شخص  فقیری  مناسک حج را به جا نیاورده  باشد پسندیده نمی دانم تا جهت ادای مناسک حج قرض بگیرد و یا از مردم پول بخواهد)أما فقهای حنفی  گفته اند: در حالتی می تواند جهت ادای حج قرض بگیرد که حج زمانی  بر او واجب شده و سپس  در انجام  آن کوتاهی نموده است زیرا اصل بر ادای حج فوت شده است و ابن عابدین در حاشیه  خویش(٢/٤٥٧)  به اين مطلب  تصريح نموده است. و فقهاي مالکی برای فردی که توان بازپرداخت قرض را ندارد  صورت دو دیدگاه تحریم و کراهت را ارائه داده اند همانطور که الخطاب درمواهب الجليل(٢/٥٠٧) به آن اشاره  کرده  است.

اما به نظر من شخصی که توان رفتن به حج را ندارد نبایست خود را در مورد چیزی که خداوند بر او واجب نکرده است به سختی و مشقت بیندازد و در حدیثی که امام شافعی از طریق عبدالله بن أبي أوفي رضي  الله  عنه روايت کرده آمده است: ( از رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم سؤال شد: آیا فردی که تا به حال فریضه حج را به جا نیاورده است می تواند جهت رفتن به حج قرض بگیرد؟ فرمود: خیر) اما این روایت به دلیل ضعف برخی  از  روایان آن ضعیف  می باشد و به صورت موقوف  از عبدالله  بن أبي أوفي روايت شده  است. والله  أعلم

شيخ دكتر/ خالد بن عبدالله  المصلح