روزه چگونه می تواند در تصفیه و اصلاح نقش داشته باشد؟ كيف يكون للصوم أثر علي تهذيب النفوس؟

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.

أما  بعد:

در پاسخ به پرسش  شما  از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:

از خداوند  متعال  می خواهم تا مرا در راستای عملکرد خیر یاری کند و توفیق  پاسخ صحیح  را به من عطاء نماید.

بدون شک روزه گرفتن تاثیر به سزایی  بر نفس آدمی دارد و این تاثیر تنها به دلیل خودداری نمودن از خوردن و آشامیدن نیست بلکه  بخاطر  نیت صادقانه و خالصانه ای  است که روزه دار در راستای تقرب جستن به خداوند متعال و اطاعت کردن از او و پایبندی به دستورات شریعت او از خود مبذول می دارد زیرا روزه، عملکردی است که از ظاهر و باطن  تشکیل  شده است بطوریکه باطن آن، نیت صادقانه  و رغبت جدی در راستای تحقق اطاعت از خداوند می باشد و ظاهر آن اجتناب کردن از خوردن و آشامیدن و سایر مواردی است که روزه را باطل می کنند که بازتاب آن در تعالی روح و نفس روزه دار کاملا مشهود است و از این جهت است که رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  می فرماید: (الصيام جنة) يعني: (روزه، سپری- در برابر گناهان و عذاب خداوند- است) عبارت(جنة) در حدیث  که با "نون مشدد" آمده است به معنی  "سپر و حفاظ در برابر  خشم و عذاب پرودگار" می باشد که این مهم بایستی  با به کارگیری  مقدمات آن از قبیل : پرداختن  به کارهای شایسته، خودداری  کردن از گفتار و کردار حرام محقق شود؛ خداوند می فرماید: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ)يعني: ( ای مؤمنان  روزه  بر شما واجب  شده است همانطور که بر امت  های پیش از شما واجب بود تا- با ادای آن- پرهیزکار شوید)البقره/۱۸۳

بنابراین هدف اصلی از این عبادت، تحقق  تقوی است و تقوی تنها متعلق به امور باطنی و قلبی نمی باشد بلکه کمال بشری است  که انسان با تحقق آن در وجود خود می تواند بالاترین مراتب تعالی رفتار و اخلاق را بپیماید از اینرو انسان بایستی آثار روزه اش را در رفتار و کردار خویش مشاهده کند زیرا در صحیح بخاری و مسلم از ابوهریره  رضی  الله  عنه روایت  است، رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: ( الصيام  جنة، فإذا كان صوم يوم أحدكم  فلا يرفث و لايصخب) يعني: (روزه- همانند- سپری- در برابر- گناهان و خشم عذاب خداوند-است، بنابراین هرگاه یکی از شما روزه گرفت از انجام کارهای حرام و گفتار ناشایست خودداری کند) عبارت"رفث" شامل عملکردها و گفتار حرام و ناشایست در خصوص بانوان است و عبارت "صخب" شامل بلند کردن صدا در مشاجرات و درگیری  ها می باشد بنابراین  مفهوم" فلایصخب" چنین می شود: ( یعنی: روزه دار نباید هنگام مشاجره و درگیری صدای خود را بلندکند) بلکه آن روزی که در آن روزه گرفته است باید از نظر آرامش و سکون  متمایز  از روزهای دیگر باشد از اینرو  رسول  الله  صل الله  عليه  وسلم  می فرماید: (فإن امرؤ شاتمه أو قاتله- و في رواية- سابه فليقل: اني  امرؤ صائم) يعني: ( پس اگر فردی به او ناسزا گفت یا خواست با او درگیر شود - و در روایتی: به او دشنام داد- بایستی در پاسخ  او بگوید من روزه هستم) یعنی: بدی را با بدی پاسخ ندهد بلکه با اعلام این که روزه است مانع سقوط خویش در ورطه بی اخلاقی گردد لذا روزه  نوعی  وسیله  تعالی و ارتقاء روح و نجات یافتن  از ورطه بحران  های اخلاقی و رذائل  رفتاری می باشد.

و توصیه من در درجه اول نسبت به خودم و سپس به برادران و خواهرانم  این است که: بایستی نتایج و اهداف  روزه را در گفتار و کردار و زندگی  روزمره خودمان مشاهده  کنیم که در غیر این صورت پاداش کاملی از روزه های مان دریافت نخواهیم کرد زیرا  در صحیح  بخاری  و سنن ابوداود از ابوهریره  رضی  الله  عنه  روایت شده است که رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  می فرماید: (من لم  یدع قول  الزور  و العمل  به  فلیس  لله  حاجة  في  أن يدع  طعامه  و شرابه)يعني: ( هر كس  - در حال  روزه  داری-  سخن  و عمل  حرام  را ترک  نکند  -بداند که- خداوند  نیازی به خودداري او از  غذا  و آشامیدنی ندارد)صحیح  بخاری  حدیث  ۶۰۵۷

بنابراین هر روز از ماه رمضان، یک فرصت ویژه است تا از طریق انجام مزید کارهای شایسته، عبادت و بندگی  مضاعف و اجتناب از گناهان برای خود توشه بگیریم تا این آمادگی، نقطه شروعی برای یک زندگی  پاکیزه و خداپسندانه در ماه های دیگر سال باشد  زیرا در عصر کنونی ما  فتنه ها و شرارت  ها با انواع  و اقسام مختلف  ظاهر شده اند که از اینرو  لازم است تا انسان به  اندازه ای که می تواند  با انجام عبادت ها و أخلاق  خوب برای  خود توشه جمع  آوری کند حتی با لبخند زدن به چهره برادرتان چه در طول روزه داری و چه در زمانی  غیر از آن  مشمول پاداش می شوید و این پاداش در ماه رمضان مضاعف  می شود زیرا این عمل صالح  با  یک زمان مبارک مصادف  گشته است.

این توصیه من به برادران  و خواهران خودم بود و نتیجه می گیریم  که ارتباط تنگاتنگی در بین اخلاق و روزه وجود دارد بطوریکه  روزه، بازتاب های مثبتی از قبیل آرامش و سکون را در رفتار روزه دار ایجاد می کند و عرصه را برای تسلط شیطان تنگ می نماید و در نتیجه رفتار و کردار شایسته ای از وی بروز می کند.

از خداوند مسئلت دارم تا ما را در  تحقق تعالی نفس های مان یاری کند؛

شیخ دکتر/خالد بن عبدالله  المصلح