بسم  الله  الرحمن  الرحيم؛

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و  بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.أما  بعد:

طواف قدوم در مذهب شافعی  و حنبلی برای حج گزاری  که وارد مکه  می شود سنت است و در مذهب حنفی  تنها برای حج گزاري  سنت  که خارج از مواقيت احرام (مکان هایی حج گزاران به تناسب محل اقامت خود از آنجا بایستی احرام  ببندند) وارد مکه می شوند.

آنچه که از سنت بر می آید این است که طواف قدوم برای حج گزار مفرد و قران که خارج از مکه وارد آن می شوند  سنت است از اینرو طواف قدوم برای ساکنان جده که با نیت حج مفرد یا قران وارد مکه می شوند  سنت می باشد.

اما در مورد طواف  وداع باید گفت: فقهای شافعی  و حنبلی طواف  وداع را برای هر حج گزاری که قصد خروج از مکه را دارد واجب  می دانند  و دلیل شان عموم حدیث إبن عباس  رضي  الله  عنهما است که طبق آن رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم می فرماید: (لا ينفرن أحد حتي  يكون آخر  عهده  بالبيت) یعنی: ( هیچ احدی  نباید  از حج بازگردد مگر آنکه آخرین عملش در مناسک حج طواف  کعبه  باشد)صحیح مسلم؛ و در صحیح بخاری و مسلم از عبدالله  بن عباس رضي  الله  عنهما روایت شده است گفت: (  أمر الناس أن يكون آخر عهدهم بالبيت إلا أنه  خفف عن المرأة الحائض) يعنى: ( رسول الله صلی الله علیه وسلم به مردم دستور داد تا آخرین مناسک حج آنها طواف وداع  باشد اما آن را از زنانی که دچار  قاعدگی شده بودند  برداشت) و رای امام ابوحنیفه  این است که طواف وداع تنها برای حج گزارانی  واجب است که خارج از مواقیت حج اقامت دارند اما آنهایی که  در محدوده مواقیت حج اقامت دارند ملحق  به حرم مکی تلقی می شوند لذا آنها را مشمول وجوب طواف وداع  نمی داند و امام مالک  رحمه الله طواف وداع را برای همه حاجیان  اعم از آنهایی که محل اقامت شان خارج از محدوده  مواقیت است و آنهایی که داخل محدوده  مواقیت می باشند سنت می داند.

از میان اقول مذکور، قول راجح  دیدگاه  علمایی است که طواف وداع را برای حج گزاری که قصد خروج و انتقال  از حرم مکی را دارد واجب می دانند از اينرو ساکنان شهر جده نیز همانند سایر حج گذاران مخاطب دستور رسول الله صلى  الله  عليه  وسلم در مورد طواف وداع  قرار می گیرند و هرگاه قصد خروج نهایی و انتقال از مکه را داشته باشند  بایستی طواف وداع  را انجام بدهند.

برادر شما:

شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله  المصلح

١٤٢٤/١١/٢٤ هجري  قمري