جناب شیخ؛ السلام عليكم ورحمة الله وبركاته؛ آیا تلاوت سوره های قرآن در نماز به غیر از ترتیب وارد شده در مصحف جایز است؟ و آیا این کار حکم تنکیس(وارونه خواندن) را به خود می گیرد؟ التنكيس في قراءة القرآن

الحمدلله رب العالمين و أصلي و أسلم علي نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين.

و عليكم السلام و رحمة الله و بركاته.

أما بعد:

قبل از هرچیز معنی تنکیس را باید بدانیم و آن عبارت است از: تلاوت کردن سوره های قرآن غیر از ترتیبی که در مصحف وارد شده است (به طور مثال فردی ابتدا سوره ناس را تلاوت می کند و سپس به تلاوت  سوره فلق یا سوره های ما قبل آن می پردازد)

تنکیس ( تلاوت کردن قرآن غیر از ترتیبی که در مصحف وارد شده است) سه حالت دارد:

حالت اول: عدم ترتیب در تلاوت سوره ها؛ و آن عبارت است از تلاوت سوره های قرآن غیر از ترتیب وارد شده در مصحف مانند اینکه سوره ناس را قبل از سوره اخلاص در یک رکعت از نماز بخواند و یا در خارج از نماز به این صورت تلاوت کتد که جمهور فقهاء اعم از حنفی ها و مالکی ها و حنبلی ها آن را مکروه دانسته اند و ائمه شافعی گفته اند: خلاف اولی است(یعنی بهتر است با ترتیب خوانده شود)

اما اگر فردی در رکعت دوم سوره ای را تلاوت کند که در ترتیب مصحف قبل از سوره تلاوت شده در رکعت اول باشد، امام نووی رحمه الله در مورد این مطلب می گوید: هیچ اختلافی در جایز بودن آن نیست.

اما گروهی از اهل علم آن را مکروه دانسته اند و آن قولی از امام احمد رحمه الله است.

و استناد كساني كه آن را مكروه مى دانند اين است كه تنكيس، مخالف كردن با  ترتيبي است كه صحابه رضي الله عنهم بر آن اتفاق نموده اند.

و کسانی که جایز می دانند می گویند:ترتیب  سوره های قرآن در مصحف امری اجتهادی است و هیچ نصی از رسول الله صلى الله عليه در این باره وجود ندارد و به همین دلیل ترتیب سوره ها در قرآن هایی که صحابه رضي الله عنهم قبل از جمع آوری مصحف سیدنا عثمان رضی الله عنه نوشته بودند با یکدیگر تفاوت داشتند.و قول صحیح این است که عدم ترتیب در تلاوت سوره ها مکروه نیست و حدیثی که در صحیح مسلم(۷۷۲) از حدیث حذیفه رضی الله عنه روایت شده است مؤيد اين مطلب است؛ حذیفه رضی الله عنه می فرماید: (شبی با رسول الله  صلی الله علیه و سلم به نماز ایستادم. ایشان شروع به تلاوت سوره بقره نمود؛ با خود گفتم: بعد از خواندن صد آیه به رکوع  خواهد رفت، اما ادامه داد. گفتم: سوره بقره را در یک رکعت می خواند، اما -بعد از پایان سوره بقره- باز هم ادامه داد و آل عمران را شروع کرد...)

حالت دوم: عدم ترتیب در تلاوت آیات است که  أهل علم اتفاق دارند اگر این کار در معانی آیات اشکال ایجاد نکند مکروه و اگر در معانی آیات اشکال ایجاد کند حرام است و برخی از اهل علم نیز مطلقا حرام دانسته و گفته اند: باتوجه به اینکه ترتیب آیات توقیفی است(و ترتیب آنها از سوی رسول الله صلى الله عليه وسلم مشخص گشته است) لذا حرام می باشد و این قول در مورد  تلاوت واحد که آیات پشت سر هم خوانده می شوند صحیح تر و نزدیک تر به صحت و حقیقت است.

حالت سوم: وارونه خواندن کلمات قرآن است که این کار به اتفاق علماء حرام است زیرا نظم قرآن را به هم می زند.

والله أعلم

برادرتان:

شیخ دکتر خالد المصلح

۱۴۲۸/۸/۱ هجری قمری