الحمدلله و صلي الله وسلم وبارك علي رسول الله و علي آله و صحبه؛
أما بعد:
با طلب توفيق از خداوند متعال به پرسش شما پاسخ می دهیم و می گوییم:
علماء بر اين موضوع اتفاق نظر دارند حروف مقطعه ای که در آغاز برخی از سوره های قرآن كريم مانند سوره بقره با (الم)، سوره اعراف با ( المص)، سوره یونس با (الر)، سوره مریم با (کهیعص)، سوره ص با (ص) و ساير سوره هاي ديگری که با حروف مقطعه شروع شده اند هر حرف بصورت مجزا خوانده میشود و در کنار هم بصورت ترکیبی تلاوت نمی شوند؛ بطور مثال آیه (الم) در آغاز سوره بقره بصورت: (الف، لام، میم) تلاوت می شود.
اما در مورد معانی این حروف اختلاف نظر وجود دارد و اهل علم چهار نظر در این باره ارائه داده اند:
قول اول: معانی این حروف را تنها خداوند متعال می داند و این قول گروهی از صحابه از جمله خلفای راشدین و ابن مسعود و دیگرصحابه رضي الله عنهم است.
قول دوم:این حروف دارای معنی هستند اما در تعیین معانی آن اختلاف نظر دارند طوریکه گفته شده است:مراد از آنها نام سوره های قرآن است و نیز گفته شده است: آنها از نام های خداوند متعال هستند و موارد دیگر نیز گفته شده است.
قول سوم: توقف در معانی این حروف؛ یعنی نه برای شان معنی گفته میشود و نه گفته می شود معنی ندارند.
قول چهارم: این حروف فی ذاته معنی ندارند و این رای مجاهد بن جبر رحمه الله است زیرا در زبان عربی که قرآن با آن نازل شده است این حروف معنی ندارند اما عدم معنی به معنی عدم حکمت نیست زیرا حکمت وجود حروف مقطعه در ابتدای برخی از سوره ها بیان إعجاز قرآن کریم و ناتوان ماندن انسان ها و جن ها از آوردن کلماتی همانند آیات قرآن است و این درحالیست که این حروف از همان حروف الفبایی زبان عربی است که همه آن را می شناسند و توسط آنها با یکدیگر سخن می گویند.
از دلایلی که این ادعاء را اثبات میکند این است که خداوند متعال بعد از حروف مقطعه آیاتی در مورد قرآن کریم و اعجاز بزرگ آن و اینکه آن حقیقتی بی تردید است را بیان می فرماید که این آیات حکمت حروف مقطعه را بیان می کنند؛ بطور مثال خداوند در سوره بقره می فرماید: (الم)، سپس به دنبال آن می فرماید: (ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ ۛ فِيهِ)البقره/٢ يعني: ( اين کتابی است که هیچ شک و تردیدی در آن وجود ندارد) و در سوره آل عمران می فرماید: (الم) و سپس می فرماید: (اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ * نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ)يعني: (الله (آن ذاتی است) که هیچ معبود برحقی غیر از او وجود ندارد و او زنده ی جاوید برپادارنده(کائنات) است(۲) که کتاب (قرآن) را بر تو فرودستاده است)آل عمران/۲-۳ و در سوره اعراف بعد از آنکه می فرماید: ( المص)، می فرماید: (كِتَابٌ أُنْزِلَ إِلَيْكَ فَلَا يَكُنْ فِي صَدْرِكَ حَرَجٌ مِنْهُ) یعنی: ( -این قرآن- کتابی است که بر شما نازل شده است لذا نباید هیچ گونه نگرانی در دلت (از بابت اینکه کفار آن را نبپذیرند) به خود راه دهی)الاعراف/۲
و این روال در سایر سوره هایی که با حروف مقطعه آغاز شده اند وجود دارد و گروهی از اهل علم مانند:مبرد و فراء وشيخ الاسلام ابن تيمية و المزي و ديگر أهل علم رحمهم الله بر این قول اند و شیخ محمد امین شنقیطی در كتاب أضواء البيان در تفسير سوره هود شرح خوبي در اين موضوع نگاشته و این قول را برگزیده است و نیز رای و نظر شیخ مان محمد العثيمين رحمه الله نیز بر همین قول است.
برادرتان:
شیخ دکتر خالد بن عبدالله المصلح
۱۴۲۵/۳/۱۴ هجری قمری
