الحمدلله و صلی الله و سلم بارك علي رسول الله و علي آله و صحبه؛
أما بعد:
برادري در معنی و مفهوم اصلی خود به فردی گفته می شود که در ولادت با شما مشترک باشد و اين لفظ در سایر اشتراکات اعم از اشتراکات قبیله ای یا شغلی یا دینی یا دوستانه نيز استفاده شده است اما باتوجه به اینکه دین قوی تر از پیوندها و ارتباطات مذکور است لذا خداوند متعال آن را تنها در بین مومنان قرار داده و فرموده است: (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ)يعنى: (تنها مومنان بايكديگر برادر هستند پس در بین برادرتان ایجاد صلح و آشتی کنید و از الله بترسید چه بسا مشمول رحمت شوید)الحجرات/۱۰ امام شافعی رحمه الله در کتاب خود (الأم٦/٤٠) مي گوید: (خداوند-با این آیه- رابطه برادری را در میان مومنان قرار داده و آن را از میان مومنان و کافران برداشت) لذا رابطه برادری تنها در بین أهل ایمان ثابت می شود زیرا خداوند می فرماید: (فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ ۗ وَنُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ)يعني: ( لذا اگر توبه کردند و نماز خواندند و زکات دادند آن وقت برادران دینی شما محسوب می شوند و ما آیات خود را برای اهل فهم و شعور شرح می دهیم)التوبه/۱۱
شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله در شرح "العمده صفحه۷۳" می فرماید: (خداوند متعال رابطه برادری در دین را به - سه شرط- توبه کردن از شرک، خواندن نماز و دادن زکات منوط کرده است و هرگاه شرط، از بین برود حکم منوط به آن شرط هم از بین می رود لذا هر فردی که -سه شرط-مذکور در آیه را عملی نکند برادر دینی محسوب نمی شود و فردی که برادر دینی نباشد کافر است)
اما مواردی مانند آیه: (وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا )يعني: (و ما بسوي قوم عاد، برادرشان هود رافرستادیم) و آیه: (وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا)يعنى: (و ما بسوي قوم ثمود برادرشان صالح را فرستاديم) هود/٦١ و يا آيه: (وَإِلَىٰ مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا)يعنى: (و بسوي مردم مدين برادرشان شعيب را فرستاديم)الاعراف/٨٥ و مانند آنها كه لفظ رابطه "برادري" به غیر مسلمانان اضافه شده يا برادر نسبي مدنظر است و يا برادر سببي زیرا آیات فوق در سیاق خبر وارد شده اند و نه در سیاق انشاء و ايجاد حكم برخلاف رابطه برادري در دين که احكام و حقوقي را بر اين رابطه مترتب كرده و می فرماید: (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ)يعنى: (تنها مومنان بايكديگر برادر هستند پس در بین برادرتان ایجاد صلح و آشتی کنید و از الله بترسید چه بسا مشمول رحمت شوید)الحجرات/۱۰ و همچنین در صحیح بخاری حدیث (۶۵۹۱) و صحیح مسلم حدیث( ۲۵۶۸) از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: (المسلم أخو المسلم لايظلمه و لايسلمه و من كان في حاجة أخيه كان الله في حاجته)يعني: ( مسلمان برادر مسلمان است -و در قبال او حقوق و وظایفی دارد که عبارتند از - به او ظلم نمی کند و او را تسلیم - دشمن- نمی کند(خیانت نمی کند) و فردی که درپی برآورده کردن نیاز برادرش باشد خداوند هم نیاز او را برطرف می کند)
بنابراین اطلاق نام" برادر" در مورد کفار جایز نیست زیرا خداوند متعال رابطه اخوت و برادری را در بین مومنان و کفار قطع کرده است و از طرفی این اطلاق منجر به ایجاد اختلال در احکام و آمیخته شدن حقوق دو طرف به هم و ضايع گردیدن حقوق مومنان می شود اما اگر "اطلاق لفظ برادر" را در مورد کفار همانند آیات مذکور به سبب یا نسب مقید کند و آن را از "برادری در دین" جدا کند طوری که حقوق هر یک رعایت شود در این صورت اشکالی در آن نیست و همین حکم در مورد صدا زدن صدق می کند که برخی نیز از آن لفظ در مورد کفار استفاده می کنند اما به طور کلی احتیاط کردن در مواردى که محل برانگیخته شدن گمان ها و اتهامات است واجب می باشد اما بدون شک هر عالمي كه آگاه به شریعت و مطلع از بازتاب معانی کلمات باشد اطلاق نام برادر را در مورد یهودی ها و نصاری و سایر کفار با توجیه اینکه برادران انسانی هستند جایز نمی داند زیرا شریعت اسلام به این پیوند و رابطه اعتبار ویژه ای اختصاص نداده است و در زمان تشریع هنگامی که خداوند متعال می خواست مسلمانان و کفار را در یک خطاب و به صورت عمومی مورد مخطابه قرار دهد لفظ: (یا ایها الناس) به معنی: (ای مردم) و یا لفظ ( یا بنی آدم) به معني: (اي فرزندان آدم) را به كار ميبرد و هرچقدر انسان در تالیفات اسلامی بگردد با وجود گوناگونی و اختلاف نظراتی که در تفسیر و حدیث و فقه و غیره وجود دارند اما ممکن نیست یک کلمه از علماء و بزرگان اسلام را بیابد که اطلاق نام برادر را در مورد کفار باتوجیه برادر انسانی جایز دانسته باشد.
و یکی دیگر از دلایل تحریم اطلاق نام برادر در مورد کفار این است که این نامگذاری موجب یکسان شدن افرادی می شود که خداوند در بین شان فرق قائل شده است؛ خداوند می فرماید: (أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ)یعنی: (آیا افرادی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام می دهند را همانند-کفار- و فسادکنندگان در زمین می بینیم یا این که پرهیزکاران را همانند گناهکاران قرار می دهیم- و آنها را به یک چشم می بینیم؟-)ص/۲۸ و خداوند می فرماید: ( (أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاءً مَحْيَاهُمْ وَمَمَاتُهُمْ ۚ سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ)يعني: (آیا افرادی که مرتکب گناهان-کفر و شرک و بدعت ها و...- می شوند می پندارند که ما آنها را همانند کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند قرار می دهیم(و همه را به یک چشم می بینیم؟)و -می پندارند که- زندگی و مرگ شان یکسان باشد؟چه داوری بدی می کنند)الجاثیه/۲۱
و از جمله دلايلى كه حرام بودن إطلاق نام برادر در مورد كفار را تاييد و بر آن تأكيد مي كند اين است كه دعوتگران فساد و تباهي مسلمانان را بسوی برادري و همبستگی انسانی فرا می خوانند تا بدینوسیله کفر را در نظر مسلمانان امری معمولی جلوه دهند و آنان را به پذیرش کفار و محبت و دوستی با آنان سوق دهند لذا آن را بعنوان وسیله ای جهت ترویج بسیاری از افکار منحرف و پروژه های مشکوک شان قرار داده اند و بر اساس قاعده مورد توافق: هر چیزی که وسیله ی حرام باشد خودش حرام است پس وقتی خود وسیله حرام باشد دیگر جای حرف باقی نمی ماند.
در پایان لازم به ذکر است که قطع رابطه برادری در بین مومنان و کفار به معنی هتک حرمت افراد بی گناه کفار و ضایع نمودن حقوق شان نیست بلکه تا زمانی که عهد و میثاق خود را با مسلمانان حفظ کرده اند حقوق شان هم محفوظ است. والله أعلم
برادرتان/
شیخ دکتر خالد بن عبدالله المصلح
۱۴۲۵/۱/۳ هجری قمری
