حدیثی در سنن نسائي وجود دارد که در آن برخی از مردان خود را به صفوف آخر نماز می رساندند تا زن زیبایی که در صف بانوان نماز می خواند را ببینند و سپس این آیه در مورد آنها نازل می شود: (وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ)الحجر/۲۴
الكلام حول سبب نزول قوله تعالى: (وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ) الحجر/٢٤
الجواب
الحمدلله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
حديث مذكور را امام أحمد وترمذی و نسائي و ابن ماجه از طریق نوح بن قیس از عمرو بن مالك از ابوالجوزاء از إبن عباس رضي الله عنهما روايت کرده اند گفت: ( كانت امرأة تصلي خلف الرسول الله صلى الله عليه وسلم حسناء من أحسن الناس. قال: فكان بعض القوم يتقدم في الصف لئلا يراها ويستأخر بعضهم حتى يكون في الصف المؤخر فإذا ركع نظر تحت إبطه فأنزل الله عز وجل: (وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ)الحجر/۲۴ یعنی: (زن بسیار زیبایی در نماز جماعت پشت سر رسول الله صلی الله عليه وسلم نماز می خواند لذا برخی از مردان زودتر به نماز می آمدند تا در صف های جلوتر بایستند و او را نبینند و بعضی از آنها دیرتر می آمدند تا در صف آخر بایستند و هنگامی که به رکوع می رفتند از زیربغل خود به آن زن نگاه می کردند تا اینکه خداوند این آیه را نازل فرمود: ( (وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ) یعنی: ( سوگند به ذات خودم که ما -حال و سرگذشت- پیشینیان و آیندگان شما را می دانیم)الحجر/۲۴امام ترمذی می گوید: حدیث مذکور را جعفر بن سلیمان از عمرو بن مالک از ابوالجوزاء روایت کرده و نامی از ابن عباس رضي الله عنهما نبرده است و این سند صحیح تر از روایت نوح بن قیس به نظر می رسد و ابن کثیر رحمه الله در تفسیر خود این حدیث را "حدیث غریب جدا" دانسته و همچنین در مورد آن گفته است: در این حدیث موارد مشکوک زیادی وجود دارد و همچنین عبدالرزاق آن را در "المصنف" خود از جعفر بن سلیمان از عمرو بن مالک روایت کرده است که می گوید: از ابوالجوزاء شنیده است که... (و روایت را نقل می کند) لذا قول راجح این است که این روایت فقط سخن ابوالجوزاء بوده و هیچ نامی از ابن عباس رضي الله عنهما ذکر نشده است و امام بخاری رحمه الله در مورد ابوالجوزاء گفته است: سندهایی که ذکر می کند مورد اعتماد نیست و جای بحث دارند لذا این روایت صحیح نمی باشد.
شیخ دکتر / خالد بن عبدالله المصلح
