جناب شيخ استاد دکتر/خالد المصلح خداوند شما را حفظ کند؛ السلام عليكم ورحمة الله وبركاته اما بعد: لطفا در مورد مساله به تاخير انداختن نمازهای عشاء و ظهر توضيح دهيد كه آيا جايز است يا خير؟خداوند به شما برکت دهد و بهترین پاداش ها را براي تان عطا بفرمايد.
حكم تأخير صلاتي العشاء و الظهر عن أول وقت؛
الجواب
الحمدلله رب العالمين و أصلي و اسلم علي نبينا محمد و علي آله و أصحابه اجمعين؛
و عليكم السلام و رحمة الله و بركاته.
أما بعد:
در خصوص پرسش شما که در مورد به تاخير انداختن نمازهای عشاء و ظهر است باید بگویم: اهل علم اتفاق دارند که نمازهای پنج وقت تا زمانی که در وقت خودشان(بعد از دخول وقت تا قبل از فرا رسیدن وقت نماز بعدی) ادا شوند صحیح می باشند خواه در ابتدای وقت (بعد از اذان) ادا شود خواه در وسط آن ادا شود و خواه در انتهای وقت خوانده شوند زیرا خداوند می فرماید: (إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا)يعنى: (مسلما نماز-عبادتی است-که بر مؤمنان واجب شده و دارای اوقات مشخصی است)النساء/١٠٣ اما بهترين وقت اداي نمازهاي پنج وقت اول وقت (بعد از دخول وقت شرعی) است زیرا در صحیح بخاری و مسلم از حدیث عبدالله بن مسعود رضي الله عنه روایت شده است گفت: وقتی از رسول الله صلی الله عليه وسلم در مورد محبوب ترین عمل در نزد خداوند سؤال شد در پاسخ فرمود: (ادای نماز در اول وقت) صحیح بخاری۵۲۷ و صحیح مسلم۸۵ لذا اصل در مورد همه نمازها این است که آنها را در اول وقت ادا کنید مگر در مورد نماز عشاء كه أهل علم در مورد بهترین وقت اداي آن اختلاف نظر دارند بطوريكه: بيشتر علماء اعم از حنفي ها و حنبلي ها و سایر اهل علم تاخیر نماز عشاء را تا یک سوم شب مستحب می دانند زیرا در صحیح بخاری و مسلم و سایر کتب حدیث از گروهی از صحابه که از آن جمله در صحیح مسلم از ام المؤمنين عائشة رضي الله عنها روایت است: (أعتمم النبی -صلی الله علیه وسلم- ذات لیلة حتی ذهب عامة اللیل، و حتی نام أهل المسجد، ثم خرج فصلی، فقال : إنه لوقتها لولا أن أشق علی أمتی) یعنی: (یک شب رسول الله صلی الله عليه وسلم نماز عشاء را به تأخیر انداخت تا اینکه بیشتر قسمت شب سپری شد و اهل مسجد خوابیدند سپس خارج گشت و فرمود: ( اگر امت من به سختی نمی افتادند هم اکنون( بهترین وقت ) ادای نماز عشاء است) صحیح مسلم حدیث ٦٣٨ و همچنین در صحیح بخاری و مسلم از عبدالله بن عباس رضي الله عنهما روایت است گفت: ( أنَّ النَّبيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أعتَمَ حتَّى رقد النَّاسُ، فخرج رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فقال: «لولا أن أشُقَّ على أمَّتي لأمرتُهم أن يُصلُّوها هكذا)یعنی: (رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز عشاء را به تاخير انداخت تا اینکه مردم خوابیدند و سپس خارج شد و فرمود: (اگر برای امت سخت نمی بود به آنها دستور می دادم تا اینگونه ( در این وقت، نماز عشاء) را ادا كنند صحيح بخاري (٥٧١) و صحيح مسلم (٦٤٢)
بنابراين بهترين موقع برای اداي نماز عشاء زمانی است که یک سوم از ابتدای شب، سپری شده باشد و ادای آن در وقت برای مردم سخت و مشقت بار نباشد.
و اما در خصوص به تأخیر انداختن نماز ظهر تا لحظاتی قبل از عصر باید بگویم: بیشتر علماء قائل اند که بهترین موقع ادای نماز ظهر در اول وقت آن است مگر در حالتی که هوا بسیار گرم باشد که در این صورت به تأخیر انداختن آن تا لحظاتی قبل از عصر مستحب می باشد زیرا در صحیح بخاری و مسلم از ابوذر رضی الله عنه روایت است گفت: (مؤذن رسول الله صلى الله عليه وسلم-در روزي که هوا بسیار گرم بود- اذان گفت و رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: (-تا خنك شدن هوا-منتظر باش، منتظر باش) و سپس فرمود: (شِدَّة الحرِّ من فيح جهنَّم، فإذا اشتدَّ الحرُّ فأبرِدوا عن الصَّلاة)یعنی: (گرمای زیاد-هوا-از حرارت جهنم است لذا هنگام شدت حرارت، نماز را تا هنگام خنک شدن هوا به تأخیر بیندازید) صحيح بخاري (٥٣٥) و صحيح مسلم (٦١٦) و همانند این حدیث از طریق ابوهریره و ابوسعید الخدري رضی الله عنهما روایت شده اند.
لازم به ذکر است که مرجع رسمی در تعیین اوقات نمازها وزارت اوقاف می باشد و مسئولان ذی ربط تقدیم و تاخیر زمان نمازها را بر اساس مراعات حال مردم و در چهارچوبی که سنت تعریف کرده است تنظیم می کند و دلیل این امر روایتی است که در صحیح بخاری و مسلم از حدیث جابر رضی الله عنه نقل شده است که او در مورد وقت ادای نماز عشاء رسول الله صلى الله عليه وسلم گفته است: (والعشاء أحياناً وأحيانا إذا رآهم اجتمعوا عَجَّل، وإذا رآهم أبطؤوا أَخَّر)یعنی: (رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز عشاء را گاهی زود و گاهی دیر ادا می کرد بطوریکه اگر مردم دیر می آمدند دیر ادا می کرد و اگر زود می آمدند زود ادا می نمود) صحيح بخاري (٥٦٠) و صحيح مسلم (٦٤٦) و این روایت بعنوان یک اصل در مراعات مواردی که منافع مردم را تامین و سختی و مشقت را از آنها بر می دارد تلقی می شود.
خداوند همه ما را بسوی خیر هدایت کند و توفیق انجام آن را به ما عنایت کند.
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
