جناب شيخ خالد، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته؛ اگر فردی در نماز عید شرکت کرده باشد آیا نماز جمعه -در همان روز-از او ساقط می شود و آیا می تواند به جای نماز جمعه نماز ظهر بخواند یا خیر؟لطفا توضیح بفرمایید؛ اجتماع العيد والجمعة؛

الحمدلله  وصلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.
أما  بعد:
با طلب  توفيق  از خداوند  به  پرسش  شما  پاسخ  داده  و می گوییم:
 در مواقعی که  روز  عید مصادف  با روز  جمعه می شود اهل علم اتفاق نظر دارند : فردی  که در نماز  عید شرکت کرده   مستحب  است  تا در نماز  جمعه هم  حاضر شود  اما  در مورد  فردی که به سبب شرکت در نماز عید، نماز جمعه را ترک می کند  اختلاف  نظر دارند  و چهار  قول  در این  باره  ارائه  داده  اند:
قول  اول: فردی که در نماز عید شرکت می کند  اجازه  دارد در نماز جمعه(همان روز) حاضر  نشود و به  جای  آن نماز  ظهر  را ادا  کند  اما بر امام  واجب  است  تا نماز  جمعه  را برگزار  کند  تا افرادی که در نماز عید شرکت نکرده اند و افرادی که می خواهند  در جمعه  هم شرکت  کنند در آن حاضر  شوند و این  قول  مذهب  امام  احمد  است.
قول  دوم:  افراد مکلفی  که  در نماز  عید  شرکت  کرده  اند  جایز  نیست که ج
نماز جمعه را ترک  کنند و این  قول  ابوحنیفه  و قولی  از مذهب  مالکی  است  و ابن  حزم  و ابن  المنذر  و ابن  عبدالبر  نیز  بر همین  قول  هستند.
قول  سوم: ترک  جمعه  تنها  برای  بادیه  نشینان جایز  است نه  برای  شهرنشینان  و بادیه نشینانی  که  در نماز عید  شرکت  کرده  اند  می توانند در جمعه  شرکت  نکرده  و نماز  ظهر بخوانند و این  قول مذهب  امام  شافعی  و قولی  در مذهب امام  مالک  است.
قول  چهارم: هرگاه  روز  عید  با روز  جمعه مصادف  شد، ادای  نماز  عید از نماز  جمعه  و نماز  ظهر کفایت می کند و این  قول  عطاء  بن أبي  رباح  است  و از سیدنا  علی  و سیدنا  ابن  زبیر  رضی  الله  عنهما  روایت  شده  است که  قائل به این قول بودند.
هر یک از قائلان اقوال  فوق برای اثبات رای خود دلایلی را عنوان  کرده  اند  اما  نزدیک  ترین  قول  به  حقیقت و مستدل ترین آنها  قول  امام  احمد  است  که  طی  آن: فردی  که  در نماز  عید  شرکت  می کند  لازم  نیست  تا در نماز  جمعه (همان روز)  هم  شرکت  کند و دلیل  این  قول  روایتی  است  که در مسند احمد (۱۸۸۳۱) و سنن ابوداود (۱۰۷۰) و سنن  نسائی (۱۵۹۱) و سایر کتب  حدیث  از معاویه  رضی  الله  عنه  روایت  شده  است  که  ایشان  از زید  بن  ارقم  رضی  الله  عنه  پرسید: (آیا در شرایطی که  دو عید باهم در یک روز  مصادف شوند با رسول الله صلی الله علیه وسلم حضور داشته ای؟گفت: بله  رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  نماز عید  را در ابتدای روز به  جا آورد و  در مورد -شرکت در-نماز  جمعه  اجازه  داد) این روایت را ابن  المدینی و غیر او صحیح  دانسته  اند و همچنین  به  حدیثی  که در سنن ابوداود (۱۰۷۳) و سنن  ابن  ماجه ( ۱۳۱۱) از ابوهریره رضی  الله  عنه روایت  شده است  استناد  کرده  اند  که رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: ( قد اجتمع  فی یومکم  هذا عیدان  فمن شاء  اجزأه  من الجمعة  و إنا  مجمعون) يعني: (امروز(جمعه) دو عيد  باهمدیگر  مصادف  شده  اند  لذا فردی که در نماز عید شرکت کرده است  او را از ادای  نماز  جمعه  کفایت  می کند ولی  ما نماز  جمعه  را هم برگزار  می کنیم) سند  این  حدیث  خالی  از  اشکال  نیست  اما  با حدیث سابق  تقویت  می شود.والله  اعلم.

برادرتان:
شیخ  دکتر/خالد  بن  عبدالله  المصلح
۱۴۲۸/۹/۲۹ هجری  قمری