الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
اگر فردی در ماه رمضان عمدا روزه اش را باطل کند ابتدا باید توبه کند و جمهور (اکثریت) اهل علم می گویند: باید در ازای هر روز یک روزه بگیرد و این قول چهار مذهب است که باید روزه های ترک شده را قضاء کند و در استناد به این قول دلایلی ارائه داده اند.
و گروهی از اهل علم می گویند: با اینکه گفته نمی شود قضاء بر او نیست اما قضاء نفعی برایش نخواهد داشت و از روزه هایی که ترک کرده است کفایت نخواهد کرد زیرا چنین شخصی بدون عذر اقدام به باطل کردن روزه های خود نموده است و دلیل شان حدیثی است که در صحیح بخاری از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله عليه وسلم می فرماید: (مَن أفطر يومًا من رمضان متعمدًا، لم يجزه صيامُ الدهر، وإن صامه) يعني: ( فردی که یکی از روزه های ماه رمضان را عمدا بخورد، اگر تا آخر عمرش به جای آن روز روزه بگیرد بازهم جای آن را نمی گیرد)
و گفته شده است: فردی که یک روز از رمضان را بدون عذر باطل می کند باید در ازای هر روزه فوت شده هزار روزه بگیرد و نظرات دیگری نیز در این خصوص ارائه داده اند.
لذا مقصود از قول دوم این است که قضای روزه مذکور نفعی برایش نخواهد داشت حتی اگر قضای آن را به جا بیاورد زیرا خداوند برای شخص معذور اجازه داده است تا در ازای هر روزه، یک روز در ایام آتی به جای آن روزه بگیرد و در این باره فرموده است: (وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيد)يعني: (و هر فردی که بیمار یا در سفر باشد -به اندازه روزه هایی که نگرفته است- باید در روزهای دیگر روزه بگیرد)البقرة/١٨٥ و این اجازه بازهم بستگی به حالت بیماری و سفر شخص دارد اما در حالت عدم عذر چه دلیلی برای قضاء وجود دارد؟ از اينرو گفته اند: قضای روزه ای که بدون عذر خورده مي شود نفعی برای انسان نخواهد داشت و در استناد به این قول، قاعده ای ایجاد کرده اند که عبارت است از: "اگر انسان در عبادت هایی که از زمان مشخصی برخوردارند کوتاهی کند و آنها را خارج از وقت تعیین شده شان ادا کند،اقدام به آنها پس از سپری شدن وقت شان بی فایده است" به طور مثال: اگر شخصی قبل از ماه رمضان بگوید:من در ماه رمضان مشغله دارم و اکنون که در مرخصی هستم، می خواهم روزه های رمضان را در همین روزها ادا کنم.هیچ احدی قائل به جواز چنین عملی نیست و نماز خواندن قبل از دخول وقت نیز دقیقا همین حکم را دارد و طبق قول علمای مذکور انجام دادن عبادت در خارج از وقت آن نیز بی فایده است و این قول، منطقی و درخور استناد است.
حال تکلیف چنین شخصی چیست؟ و چه کاری بایستی انجام بدهد؟
باید صادقانه توبه کند و اعمال صالح زیادی انجام بدهد خصوصا در مورد عبادتی که در مورد آن کوتاهی کرده است؛ به طور مثال: اگر کوتاهی در مورد نماز است بایستی نمارهای نفل (مستحب) زیادی بخواند و اگر در مورد روزه کوتاهی کرده است بایستی زیاد روزه بگیرد و این قول ( قول دوم) نزدیک تر به حقیقت است و الله تعالی اعلم.
اگر فردی از روی عذری (مانند: بیماری یا سفر) روزه های ماه رمضان را ترک کند و تعداد روزه ها را نداند در اینصورت- هنگام قضای آنها- بنا را بر حداکثر می گذارد؛ به طور مثال: اگر در بین پنج یا شش روزه شک داشته باشد بنا را بر شش می گذارد و قضای آنها را به جا می آورد و اگر با گمان غالب تعداد آنها را حدس بزند در این صورت قضای همان تعداد تخمینی که بر اساس گمان غالب محاسبه کرده است إن شاء الله کفایت می کند.
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
