الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
نزدیکی زناشویی در روز رمضان (قبل از غروب افطار) از بزرگ ترین باطل کننده های روزه است زیرا خداوند می فرماید: (فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ ۚ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ) يعنى: (اكنون می توانید -در شب های رمضان-با همسران تان نزدیکی کنید و آنچه را که خداوند برای تان تقدیر کرده است را بطلبید ) این آیه بیانگر تحریم نزدیکی زناشویی در روز رمضان می باشد.
سپس خداوند می فرماید: ( وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْر)یعنی: (و -غروب آفتاب- بخورید و بیاشامید تا زمانی که سفیدی صبح از سیاهی شب برای تان آشکار شود)البقره/۱۸۷ سپس خداوند می فرماید: ( ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ) يعني: (سپس روزه را تا شب (غروب آفتاب)به پایان برسانید (ادامه دهید))البقره/۱۸۷
آیات فوق بیانگر آن است که سه مورد مذکور (خوردن و آشامیدن و نزدیکی زناشویی) برای روزه دار ممنوع است و اهل علم در تحریم این سه چیز برای روزه دار اتفاق نظر دارند زیرا خداوند متعال هنگامی که فضیلت روزه را در حدیث قدسی بیان میکند می فرماید: ( يدع طعامه و شرابه و شهوته من أجلي) يعني: (روزه دار غذا و آشامیدنی و شهوتش را بخاطر من ترک می کند) اما فردی که نزدیکی زناشویی میکند در حقیقت شهوتش را ترک نکرده است.
اما نزدیکی زناشویی در ضمن اینکه از باطل کننده های روزه است از بزرگ ترین آنها محسوب می شود زیرا مجازات سنگینی برای آن در نظر گرفته شده است بطوریکه در صحیح بخاری و مسلم از طریق حمید بن عبدالرحمن و او از ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که گفت: ( مردی نزد رسول الله صلی الله عليه وسلم آمد و گفت: ای رسول خدا بدبخت و هلاک شدم؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: ( چه شده است؟) آن مرد گفت: در روز رمضان با همسرم نزدیکی کرده ام) نکته ای که در اینجا وجود دارد این است که هنگامی که مرد گفت: "بدبخت و بیچاره شدم" رسول الله صلى الله عليه وسلم باسکوت خود سخن او را تایید کرد و نفرمود: نه چنین نیست، بدبخت و هلاک نشدی این هم مانند سایر باطل کننده های روزه است بلکه فرمود: ( آیا می توانی برده ای آزاد کنی؟)گفت: نخیر؛ فرمود: ( آیا می توانی دوماه پشت سرهم روزه بگیری؟) گفت: نخیر؛ فرمود: ( آیا می توانی به شصت فقیر غذا بدهی؟) گفت: خیر؛....)کفاره نزدیکی زناشویی در روز رمضان به همان ترتیبی است که در حدیث وارد شده است بدین ترتیب که:
نخست: آزاد کردن یک برده است خواه برده مرد باشد، خواه زن؛ و این حالت، به توانایی مالی شخص بستگی دارد بطوریکه یا باید برده ای را بخرد و آزاد کند و یا برده ای را از ملک خود آزاد نماید اما اگر مال داشته باشد و برده نیابد وارد مرحله دوم می شود و آن عبارت از این است که: دو ماه پیاپی روزه بگیرد؛یعنی: دو ماه پی در پی بدون اینکه وقفه ای در بین روزه ها حاصل شود باید روزه بگیرد اما اگر در خلال روزه ها عذر مباحی همچون بیماری یا مصادف شدن روزه ها با عید فطر و عید قربان و ایام التشريق روی دهد در اینصورت معذور بوده و جایز است تا سپری شدن آن مدت روزه نگیرد؛ و در خصوص بانوان اگر در حین ادای روزه های کفاره دچار عادت ماهیانه شدند نیز جایز می باشد تا سپری شدن مدت آن از ادای روزه هایش خودداری کند زیرا هر عذر مباح در رمضان که موجب افطار روزه می شود می تواند پیاپی بودن روزه های کفاره مذکور را قطع کند که سفر هم یکی دیگر از آنها می باشد.
مرحله سوم: این است که اگر توانایی گرفتن دوماه روزه پیاپی را نداشته باشد باید به شصت مستمند غذا بدهد و این کار با دادن یک وعده نهار یا شام به شخص مستمتد محقق می شود خواه غذا را بپزد و به مستمند بدهد و خواه مواد غذایی خام را در اختیار او بگذارد که هر دوحالت کفایت می کند؛
موارد فوق در رابطه با کفاره بود.
بنابراین فردی که در روز رمضان نزدیکی زناشویی می کند ابتدا باید از کار خود توبه کند و سپس نسبت به انجام کفاره، به همان ترتیبی که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است اقدام نماید سپس طبق رأی جهمور(اکثریت) اهل علم یک روز مستقل هم به جای آن روز قضاء کند و دلیل شان روایتی است که در سنن ابن ماجه وارد شده است که رسول الله صلی الله عليه و سلم فرموده است: (و صم یوما مکانه) یعنی: ( و-علاوه بر کفاره- به جای(روزه ای که عمدا باطل کرده ای) یک روز هم روزه بگیر) اما این عبارت از کلام رسول الله صلی الله عليه وسلم ثابت نشده است و از اینرو سایر ائمه حدیث از آوردن آن خودداری کرده اند و این بیانگر آن است که این روایت شاذ می باشد و این رأی علمای محقق از جمله شیخ الإسلام إبن تیمیه رحمه الله می باشد.
و قول دوم در خصوص این مساله این است که قضای آن نفعی ندارد و این قول در مورد همه کسانی که عمدا و بدون عذر روزه خود را باطل می کنند صدق می کند لذا فردی که عمدا و بدون عذر روزه خود را باطل می کند قضاء کردن آن نفعی برایش ندارد بلکه باید توبه کند و اعمال صالح زیادی از قبیل روزه های ( مستحب) انجام دهد تا نقص آن روز را جبران کند.
موارد فوق تکلیف فردی می باشد که در روز رمضان باهمسرش نزدیکی کرده است.
در پایان می گویم:
پیشگیری از اسباب خطر مهمترین عامل نجات از آن است بدین معنی که اگر در مقدمات زیاده روی نکنیم گرفتار نتایج ناگواری که موجب بدبختی و هلاکت انسان می شوند نمی شویم زیرا بسیاری از مردم در رمضان بعد از نماز صبح که به رختخواب می روند در رفتارهای زناشویی اعم از بوسیدن و بغل کردن و امثال آن زیاده روی می کنند تا اینکه مرتکب محظور (نزدیکی زناشویی) می شوند و در نتیجه روزه شان باطل می گردد بنابراین اگر شخصی قادر به کنترل خود نباشد نباید نزدیک مقدمات مذکور هم بشود تا روزه اش باطل نشود؛
در صحیح بخاری از أم المؤمنين عائشة رضي الله عنها روایت است گفت: (كان النبي صلي الله عليه وسلم يقبل و هو صائم و يباشر و هو صائم)يعني: (رسول الله صلى الله عليه وسلم در حالیکه روزه بود- همسران خود- را می بوسید و با آنها ملاعبت(رفتارهای زناشویی غیر از نزدیکی ) می کرد) سپس ایشان تفاوت موثر و امری که باید رعایت شود را مطرح می کند تا گفته نشود: چون که رسول الله صلى الله عليه وسلم الگوی ما است پس ما هم باید مانند او- همسران خود را- در رمضان ببوسیم از اینرو می فرماید: ( لكنه كان املككم لإربه) يعني: ( رسول الله صلى الله عليه وسلم- به تناسب اینکه کامل ترین انسان است- از همه شما مردان بر نفس خود چیره تر بود) و این بیانگر آن است که اگر مرد یا زنی توانایی کنترل نفس و شهوت خود را نداشته باشد نباید نزدیک مقدمات مذکور ( اعم بوسیدن همسر و..) بشود زیرا اگر مقدمات منجر به نتیجه حرام بشوند، خود مقدمات هم حرام می شوند و باید از آنها دوری نمود زیرا اقدام به آنها منجر به وقوع مواردی می شوند که خداوند متعال و پیامبرش صلی الله عليه وسلم از آنها نهی فرموده اند.
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
