الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
بیماری مذکور مشمول فرمایش خداوند متعال می شود که می فرماید: (فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ) یعنی: (پس هر یک از شما-که در ماه رمضان بیمار یا مسافر- باشد ( به اندازه روزهایی که روزه نگرفته است) درروزهای دیگر روزه بگیرد )البقرة/١٨٤ و همچنین خداوند می فرماید: (وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيد)يعني: (و هر فردی که بیمار یا در سفر باشد باید -به اندازه روزه هایی که روزه نگرفته است- در روزهای دیگر روزه بگیرد)البقرة/١٨٥
علماء در خصوص بیماری ای که اجازه بازکردن روزه را به انسان می دهد چند نظر ارائه داده اند:
برخی از اهل علم می گویند: هر بیماری أعم از اینکه تاثیر منفی در روند روزه گرفتن داشته باشد یا نداشته باشد اجازه بازکردن روزه را به انسان می دهد و این قول مذهب امام بخاری و گروهی از اهل علم می باشد.
و گروهی از علماء می گویند: تنها بیماری ای اجازه بازکردن روزه را به انسان می دهد که روزه گرفتن راةبرای او سخت و مشقت بار کند لذا بیماری هایی که روزه گرفتن را سخت و مشقت بار نمی کنند انسان نمی تواند روزه اش را بخاطر آنها باز کند.به طور مثال: انسان نميتواند با مبتلا شدن به بیماری های پوستی و چشمی و امثال آنها که هیچ تأثیر منفی بر روند روزه گرفتن ندارند روزه اش را باز کند و این قول اکثر علماء است.
بیماری هایی که تاثیر منفی بر روند روزه گرفتن دارند به دو دسته تقسیم می شوند:
۱-بیماری های موقتی که امید بهبودی آنها وجود دارد:
این نوع از بیماری ها اجازه بازکردن روزه را به بیمار می دهند اما پس از بهبودی باید قضای روزه هایی را که ادا نکرده است به جا بیاورد لذا اگر فردی مبتلا به نوعی بیماری شود که روزه گرفتن موجب تشدید بیماری او یا تاخیر در روند بهبودی او گردد و یا سختی غیرقابل تحملی بر او عارض می کند می تواند روزه اش را باز کند و پس از بهبودی کامل قضای آنها را به جا بیاورد زیرا خداوند می فرماید: (وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيد)يعني: (و هر فردی که بیمار یا در سفر باشد باید -به اندازه روزه هایی که روزه نگرفته است- در روزهای دیگر روزه بگیرد)البقرة/١٨٥
۲-بیماری هایی که امید بهبودی و برطرف شدن آنها وجود ندارد:
در برخی از بیماری ها که امید بهبودی و برطرف شدن آنها وجود ندارد-البته نمی گوییم که امکان شفای آنها نیست بلکه بر اساس تشخیص پزشکان غالبا امید بهبودی در آنها وجود ندارد و گرنه خداوند بر همه چیز توانا است- لذا بیمارانی که مبتلا به بیماری هایی از این قبیل هستند و امید بهبودی برای شان نیست روزه گرفتن برای شان واجب نمی باشد زیرا در مرحله اول مشمول فرمایش خداوند می شوند که می فرماید: (وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيد)يعني: (و هر فردی که بیمار یا در سفر باشد باید -به اندازه روزه هایی که روزه نگرفته است- در روزهای دیگر روزه بگیرد)البقرة/١٨٥ لذا خداوند به آنها اجازه داده است تا روزه نگیرند أما باتوجه به مزمن بودن و دائمی بودن بیماری، امکان به جا آوردن قضای آنها در روزهای دیگر هم مقدور نیست از اینرو باتوجه به اینکه فرقی در بین ناتوانی بیمار در رمضان و غیررمضان وجود ندارد قضاء بر او واجب نمی شود و باید در ازای هر روز از رمضان به مستمندی غذا بدهد زیرا خداوند متعال در خصوص افرادی که برای همیشه از روزه گرفتن عاجز هستند می فرماید: (و علي الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ ) یعنی: ( و آنهایی که توانائی روزه گرفتن ندارند باید کفاره آن را بپردارد- که آن(در ازای هر روز) غذا دادن به یک مستمند است)البقره/۱۸۴
در صحیح بخاری از عبدالله بن عباس رضي الله عنهما روایت شده است گفت: (این آیه در خصوص پیرمرد و پیرزنی است که توانایی روزه گرفتن ندارند و آنها باید در ازای هر روز -از رمضان- که روزه نگرفته اند به یک مستمند غذا بدهند)صحیح بخاری (۴۵۰۵) و سیدنا أنس رضي الله عنه نیز همین کار را انجام داده است زیرا در روایت صحیحی وارد شده است: "هنگامی که سیدنا انس رضی الله عنه پابه سن گذاشت و سالخورده گشت و از روزه گرفتن ناتوان ماند در ازای هر روز از ماه رمضان به یک مستمند غذا می داد"حکم مذکور ویژه بیماری است که امید بهبودی ندارد و همچنین سالخورده ای را که از روزه گرفتن ناتوان است شامل میشود.
بنابراین خانم مذکور که مبتلا به سکته قلبی شده است از نوع دوم بیماران که امید بهبودی ندارد محسوب می شود اما اگر در بیماری او امید بهبودی وجود داشته باشد و مانند برخی از سکته ها که بهبود می یابند باشد در اینصورت باید قضای روزه هایی که ادا نکرده است را به جا بیاورد زیرا سکته ها در حقیقت چند نوع می باشند:
برخی از سکته ها موجب از بین رفتن عقل و درک بیمار می شوند که روزه و کفاره برای چنین بیمارانی واجب نیست و در برخی از سکته ها امید بهبودی وجود دارد که در این حالت بیمار باید منتظر بماند تا بعد از آنکه توان روزه گرفتن را یافت قضای روزه هایش را به جا بیاورد زیرا خداوند می فرماید: ( (وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيد)يعني: (و هر فردی که بیمار یا در سفر باشد باید -به اندازه روزه هایی که روزه نگرفته است- در روزهای دیگر روزه بگیرد)البقرة/١٨٥ و در نوع سوم از سکته ها که امید بهبودی در آنها نیست و بیمار از ادای روزه ناتوان است بایستی در ازای هر روز از رمضان به یک مستمند غذا بدهد.
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
