الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
با طلب توفيق از خداوند به پرسش شما پاسخ داده و می گوییم:
اهل علم در مورد نیت روزه های مستحب دو نظر ارائه داده اند:
گروهی از اهل علم نیت کردن برای هر نوع روزه- اعم از واجب و مستحب- قبل از اذان صبح- را واجب می دانند و دلیل شان حدیثی است که از ام المؤمنين حفصه و عائشه رضی الله عنهما روایت شده است که رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: ( من لم يبيت الصيام من الليل فلا صيام له) يعني: (فردی که از شب قصد گرفتن روزه نداشته باشد (قبل از اذان صبح نیت نکند) روزه او باطل است) لذا می گویند: حدیث مذکور عام است و همه انواع روزه ها را- اعم از واجب و مستحب- شامل می شود؛
اما جمهور(اکثریت) اهل علم قائل اند که نیت کردن بعد از اذان صبح، در روزه های مستحب- به شرطی که چیزی نخورده یا نیاشامیده باشد- جایز است؛
حال سؤال اینجاست که چه چیزی عمومیت حدیث ام المؤمنين عائشه و حفصه رضی الله عنهما را نقض می کند و منجر به ظهور قول دوم می شود؟
در پاسخ باید گفت: چیزی که عمومیت حدیث مذکور را نقض می کند روایتی است که در صحیح مسلم از ام المؤمنين عائشة رضي الله عنها نقل شده است که گفت: (روزی رسول الله صلى الله عليه وسلم به منزل آمد و فرمود: " آیا چیزی برای خوردن وجود دارد؟)؛ به حال سرور بشریت بنگرید که اگر تمنا می کرد خداوند کوه ها را برای ایشان طلا می کرد و رودهایی را از زیر پاهایش جاری می ساخت اما با این حال می فرماید: " آیا در منزل چیزی برای خوردن وجود دارد؟) و آنها می گویند: " خیر" و می فرماید: "پس من روزه می گیرم" طبق این حدیث، هنگامی که رسول الله صلی الله عليه وسلم هنگام ظهر غذایی برای تناول نیافت، نیت روزه آورد و ادامه داد و این بیانگر آن است که روزه مستحب را می توان با آوردن نیت در روز (بعد از اذان صبح) ادا کرد لذا این حدیث استثنائی برای حدیث مذکور: ( من لم يبيت الصيام من الليل فلا صيام له) می باشد حال سؤال اینجاست: آیا این حکم مشمول همه روزه های مستحب است؟( یعنی: آیا در همه نماز های مستحب می توان از روز (بعد از اذان صبح) نیت آورد؟) زیرا روزه های مستحب بر دو نوع هستند:
-مستحب مطلق؛
مستحب مقید؛
مستحب مطلق، روزه ای است که مناسبت خاصی ندارد و مستحب مقید روزه ای است که فضیلت و پاداش ویژه ای در شریعت برای آن در نظر گرفته شده است مانند: روزه روز عاشوراء، عرفه، شش روز از ماه شوال و روزه هاي دوشنبه و پنجشنبه و امثال آنها؛
حال سوال اینجاست که آیا نیت آوردن در روز (بعد از اذان صبح) مشمول همه روزه های مستحب اعم از مطلق و مقید می شود؟
اهل علم در این باره دو نظر ارائه داده اند:
برخی از علماء می گویند: این حکم مشمول روزه های مطلق است و برای روزه های مستحب مقید، جهت بهره مندی از پاداش ویژه آنها بایستی از شب (قبل از اذان صبح) نیت کرد لذا- طبق این قول- آنهایی که می خواهند از پاداش روزه عاشوراء یا روزه شش روز از ماه شوال بهره مند شوند بایستی پیش از اذان صبح آن روز نیت کنند و بدون شک این حالت خوب و بهتر است اما اگر انسان در چنین روزهایی که یک یا دو روز به پایان ماه شوال باقی مانده قبل از نماز ظهر بیدار شود و قصد روزه گرفتن از روزه های شش روز شوال را کند و باخود بگوید: می خواهم امروز را روزه باشم در چنین حالتی قول راجح و صحیح تر که جمهور اهل علم هم بر آن هستند این است که روزه اش با نیتی که در روز آورده صحیح می باشد.
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
