الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
جمهور (اکثریت) اهل علم می گویند: فردی که روز عاشوراء را به تنهایی روزه بگیرد مشمول پاداش متعلق به روزه عاشوراء که آمرزیده شدن گناهان سال قبل است می شود اما امام ابوحنیفه رحمه الله روزه گرفتن مستقل عاشوراء را مکروه دانسته است و دلیل ایشان حدیثی است که ابن عباس رضی الله عنهما روایت می کند که رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: (لئن بقیت إلی القابل لاصومن التاسع)یعنی: (اگر تا سال آینده زنده بمانم قطعا روز نهم (تاسوعاء) را هم روزه خواهم گرفت) اما استدلال علمایی مانند ابن حزم و گروهی از اهل علم از این حدیث مبنی بر اینکه روزه مدنظر، روز تاسوعاء است و نه عاشوراء صحیح نیست زیرا این دسته از اهل علم می گویند: رسول الله صلى الله عليه وسلم در حدیث مذکور روز نهم را اشاره کرده و نامی از روز عاشوراء نیاورده است اما با جمع بین احادیث، قول صحیح این است که سنت، روزه گرفتن در روز نهم و دهم است و این برای فردی می باشد که بدنبال بالاترین درجه پاداش می گردد و بر هر انسان مومن شایسته است تا بر اداي آن اهتمام بورزد ضمن اينكه اين رأي، قول جمهور (اکثریت) اهل علم نیز می باشد.
اما اگر فردی بگوید: من فقط می توانم یک روز روزه بگیرم لذا یا این یک روز (عاشوراء) را روزه خواهم گرفت یا روزه نخواهم گرفت در این حالت به او می گوییم: همین روز را روزه بگیر و به خواست خداوند متعال مشمول پاداش متعلق به روزه عاشوراء خواهی شد.
اما اینکه علت حکم فقط به مخالفت با یهود و نصاری و تفاوت داشتن با آنها برمی گردد صحیح نیست زیرا در عموم احادیثی که توصیه به مخالفت و تفاوت داشتن با یهود و نصاری شده است همه مخالفت ها واجب و همه موافقت ها حرام نیستند؛ به طور مثال: رسول الله صلى الله عليه وسلم می فرماید: (خالفوا اليهود و صلوا في نعالكم) يعني: (در راستای مخالفت با یهودی ها در کفش های تان هم نماز بخوانید) آیا این حدیث بیانگر وجوب نماز خواندن در کفش و یا مکروه بودن آن در حال پابرهنگی است؟ در پاسخ می گوییم: "خیر" بلکه این از مواردی است که انجام دادن آن مستحب می باشد و این بیانگر آن است که: هر موافقتی حرام نیست و هر مخالفتی واجب یا موکد نیست و همچنین می فهمیم که بایستی برای درک صحیح احکام مخالفت و موافقت آنها را با نصوص دیگری که در آن موضوع هستند جمع نمود.
بنابراین بهترین و بافضیلت ترین حالت این است که انسان روز تاسوعاء و عاشوراء را روزه بگیرد و این قول برخی از اهل علم از جمله ابن القيم و ابن حجر و تعداد دیگری از اهل علم رحمهم الله است و ابن سیرین رحمه الله و تعدادی از علمای سلف گفته اند: هرگاه در ورود ماه محرم و شمارش روزهای آن ابهام وجود داشته باشد جهت تحقق در حصول پاداش روزه عاشوراء بایستی روز قبل و بعد از آن را روزه گرفت اما اگر ماه محرم واضح باشد طوریکه ماه ذی الحجه تکمیل شده باشد و یا اینکه هلال ماه محرم رؤيت شده باشد در این صورت سنت است که تنها روز تاسوعاء و عاشوراء را روزه گرفت زیرا حدیثی که در مسند امام احمد از عبدالله بن عباس رضي الله عنهما وارد شده است که رسول الله صلی الله عليه وسلم می فرماید: (صوموا يوما قبله أو يوما بعده) يعني: (یك روز پیش از(عاشوراء) یا يك روز پس از(عاشوراء) را روزه بگیرید) ضعیف است زیرا بسیاری از محدثان اهل تحقیق این حدیث را ضعیف دانسته اند.
بنابراین: مراتب روزه عاشوراء به ترتیب چنین است:
بالاترین و بافضیلت ترین مراتب آن این است که انسان روز تاسوعاء و عاشوراء را روزه بگیرد و پایین ترین درجه آن این است که روز عاشوراء را به تنهایی روزه بگیرد زیرا این دو حالت در سنت صحیح رسول الله صلی الله عليه وسلم ثابت شده اند.
اگر انسان در منطقه ای بود که یکی از اقوال در آن شایع و مورد عمل قرار می گرفت و قول دیگری غیر از آن دانسته نمی شد دلیل آن نیست که اقوال دیگر صحیح نیستند یا اینکه فقط همین قول وجود دارد.
در پایان به برادران و خواهرانم می گویم: اگر فردی روزهای نهم و دهم و یازدهم ماه محرم را روزه بگیرد- الحمدلله- بازهم خیر است زیرا روزه ماه محرم بافضیلت ترین روزه بعد از روزه ماه رمضان است بطوریکه در صحیح مسلم وارد شده است: هنگامی که از رسول الله صلی الله عليه وسلم در مورد بافضیلت ترین روزه بعد از روزه رمضان سؤال کردند فرمود: ( شهر الله المحرم) یعنی: (-بافضیلت ترین روزه بعد از روزه های ماه رمضان- روزه هایی است در ماه خداوند، محرم- ادا می شوند-)لذا بایستی در این ماه بسیار روزه گرفت.
بار دیگر متذکر می شویم: فردی که روز عاشوراء را به تنهایی روزه بگیرد مشمول پاداش مربوط به روزه عاشوراء- که آمرزیده شدن گناهان سال قبل است- می شود و شایسته است تا بر روزه تاسوعاء هم اهتمام بورزد به دلیل فرمایش رسول الله صلی الله عليه وسلم که فرمود: (لئن عشت إلي القابل لاصومن التاسع) يعني: ( اگر تا سال آینده زنده ماندم قطعا روز نهم (تاسوعاء) را هم روزه خواهم گرفت)
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
