الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
اعتکاف عبادت باشکوهی است که خداوند متعال آن را برای بندگانش تشریع کرده و در قرآن فرموده است: ( وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ)يعني: (هنگامی که در مسجدها در حال اعتکاف هستید با همسران تان آمیزش نکنید)البقرة/١٨٧ و همچنین می فرماید: (وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ)يعنى: (- به ابراهیم گفتیم- خانه مرا برای طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع کنندگان و سجده کنند گان- از لوث شرک و مظاهر آن- پاک کن)الحج/٢٦
اهل علم رحمهم الله در تعریف اعتکاف گفته اند: اعتکاف عبارت است از "باقی ماندن در مسجد جهت پرداختن به عبادت و بندگی خداوند"
و از رسول الله صلى الله عليه وسلم ثابت شده است که در دهه اخیر ماه رمضان اعتکاف می کرد و در صحیح مسلم از حدیث ام المومنین عائشه رضی الله عنها و دیگر صحابه نیز وارد شده است که همسران رسول الله صلی الله عليه وسلم نیز به این عبادت می پرداختند لذا همه این موارد بیانگر آنند که اعتکاف عبادتی است که انسان می تواند از طریق آن به خداوند تقرب و نزدیکی بجوید از این جهت بایستی احکام آن را بر اساس دلایل شرعی بیاموزیم؛
وقتی دانستیم که اعتکاف به معنی باقی ماندن در مسجد جهت پرداختن به عبادت و بندگی خداوند متعال است از اینجا متوجه می شویم که نباید مسجد را در حال اعتکاف ترک کرد مگر برای انجام کارهای ضروری که امکان انجام آنها در مسجد وجود ندارد زیرا در حدیث صحیحی از ام المؤمنين عائشه رضی الله عنها روایت شده است: (رسول الله صلى الله عليه وسلم در حال اعتکاف جز برای انجام أمور ضروری از مسجد خارج نمی شد) و بر همین اساس اعتکاف دو رکن دارد:
رکن اول:نیت است؛ زیرا رسول الله صلى الله عليه وسلم می فرماید: (إنما الأعمال بالنيات) يعني: (اعتبار هر عمل به نیت- فاعل آن- بستگی دارد) لذا اولین چیزی که بر معتکف لازم می آید این است که قصد و نیت اعتکاف داشته باشد.
رکن دوم: باقی ماندن در مسجد است؛ یعنی: در مسجد باقی بماند- و جز در موارد ضروری- از آن خارج نگردد لذا اگر نیت اعتکاف بیاورد اما در مسجد باقی نماند در این صورت معتکف به شمار نمی رود و اگر بدون نیت و قصد اعتکاف در مسجد بماند در این صورت بازهم معتکف محسوب نمی شود بنابراین جهت تحقق اعتکاف، واجب است تا دو امر نیت و اقامت در مسجد باهم لحاظ شوند؛
به اتفاق اهل علم،خارج شدن از مسجد برای شخص معتکف تنها در موارد ضروری مانند: وضوء گرفتن، غسل کردن، دستشویی رفتن و عوض کردن لباس و انجام اموری از این قبیل که امکان انجام آنها در مسجد نیست جایز می باشد اما خارج شدن برای کارهای غیرضروری ممنوع است زیرا خروج غیرضروری از مسجد برای معتکف با مقاصد اصولی اعتکاف منافات دارد از اینرو خارج شدن ازمسجد جهت ادای نماز در یک مسجد دیگر، اعتکاف را باطل می کند زیرا باتوجه به اینکه معتکف می تواند همان نماز را در مسجدی که در آن اعتکاف کرده است به جا بیاورد از اینرو چنین خروجی غیرضروری تلقی می شود و برهمین اساس فقهاء رحمهم الله گفته اند: "مستحب است که انسان در مسجدی اعتکاف کند که نمازهای پنج وقت در آن اقامه می شوند" و در بیان علت آن گفته اند: "تا از خروج مکرر معتکف جلوگیری شود" بنابراین وقتی این مساله در خصوص نمازهای فرض (جماعت) لحاظ می شود پس بایستی به طریق اولی در مورد نمازهای تراویح یا تهجد مدنظر قرار بگیرد.
بنابراین این کار بایستی ترک شود و به نظر من خارج شدن از مسجد برای معتکف جهت ادای نماز در یک مسجد دیگر اعتکاف او را باطل می کند چون خروج وی غیرضروری می باشد.
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
