حکم روزه شخصی که قبل از اذان صبح نیت روزه را نیاورده باشد چیست؟ و آیا قضای آن روز بر وی واجب است؟ من لم يبيت نية الصوم من الليل؛

الحمد لله  و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.

اما  بعد:در پاسخ به پرسش  شما  از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:

اگر فردی در وسط روز متوجه شود که ماه رمضان وارد شده است در این حالت-تا جایی که می دانم- اهل علم اتفاق  نظر دارند که بایستی بقیه روز را از خوردن و آشامیدن و نزدیکی  زناشویی  خودداری کند اما در مورد اینکه آیا قضای آن روز  بر وی واجب است یا خیر اختلاف  نظر وجود دارد:جمهور (اكثريت)أهل علم، قضای آن روز را واجب می دانند زیرا می گویند: نیت روزه مذکور را از شب (یعنی: تا پیش از اذان صبح) نیاورده است همانطور که در کتاب های سنن از حفصه رضی  الله عنها روایت شده است که رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  می فرماید: (من لم يبيت  الصيام  من الليل  فلا صيام  له) يعني: (فردی  که از شب، قصد گرفتن روزه نداشته  باشد (قبل از اذان صبح نیت نکند) روزه  او باطل  است) و در روایتی از ام المؤمنين  عائشه  رضی  الله  عنها وارد شده است که رسول  الله صلی  الله  عليه  وسلم  می فرمود: (من لم يجمع الصيام من الليل فلا صيام له) يعني: (فردی که از شب پیش (قبل از اذان صبح) قصد روزه گرفتن نداشته  باشد روزه اش باطل است) و بیانگر آن است که بایستی جهت روزه واجب، پیش از اذان صبح آن روز نیت کرد و این قول  جمهور اهل علم می باشد و بر اساس  این قول قضای آن روز بر وی واجب می باشد.و علمای  قائل بر عدم وجوب قضاء میگویند: باتوجه به آنکه روزه  فردا قطعی نبوده است از آن جهت نیت نکرده بود زیرا نیت برفردی واجب است که می داند  فردا روزه خواهد بود برای اینکه تکلیف مرتبط به علم و آگاهی است و باتوجه به اینکه آگاهی  از وسط روز حاصل  شده است در نتیجه از همان موقع نیت کرده و لزومی نداشت تا از شب نیت کند زیرا نمی دانست که فردا رمضان است یا خیر؛ بنابراین قائل به عدم وجوب قضاء بر وی هستند و  تنها باید ادامه روز را از خوردن و آشامیدن و نزدیکی زناشویی خودداری کند ولی شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه  الله  فراتر از این رفته  و می فرماید: ( اگر همه ساعات روز سپری  شود و بعد از غروب  آفتاب مشخص شود که روز  سپری شده از ماه رمضان بوده است قضای آن روز بر وی واجب نیست) و این قول بر خلاف  رای  جمهور علماء می باشد که قائل بر وجوب قضای روزه فوت شده هستند.

سؤال: آیا یک نیت در ابتدای ماه رمضان برای همه روزه های ماه کفایت می کند؟

در پاسخ باید گفت: مساله گذشته ارتباطی  به سؤال  مذکور ندارد برای اینکه در مساله گذشته نیت منعقد نشده بود وشخص در وسط روز از دخول ماه رمضان مطلع گشته و از همان لحظه نیت کرده بود از اینرو اهل علم اتفاق  نظر دارند که مساله گذشته به سؤال  مذکور مرتبط نیست اما در خصوص  سؤال مذکور که: آیا برای هر روزه ماه رمضان نیت مستقل  لازم است یا اینکه  یک نیت در ابتدای  ماه کفایت می کند؟ اختلاف  نظر دارند و دو قول ارائه داده  اند:جمهور أهل علم، نیت مستقل برای هر روزه را واجب  می دانند و امام مالک رحمه  الله می گوید: یک نیت از ابتدای ماه برای روزه های کل ماه کافی است به شرطی  که در وسط  ماه روزه اش را چه با وجود عذر و چه بدون عذر افطار  نکند.

شیخ دکتر/خالد  بن عبدالله  المصلح