الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
با طلب توفيق از خداوند به پرسش شما پاسخ داده و می گوییم:
اهل علم در حکم سجده تلاوت برای مسافری که سوار بر وسیله اي است و آیه سجده را می شنود اختلاف نظر دارند که آیا با اشاره سجده کند یا خیر؟
بیشتر فقهاء معتقدند که مسافر سواره هنگام شنیدن آیه سجده با اشاره سجده کند حتی اگر روبه قبله نباشد زیرا در صحیح بخاری حدیث (۱۰۰۰) و در صحیح مسلم حدیث (۷۰۰) از طریق زهری از سالم و او از ابن عمر رضی الله عنهما روایت شده است: ( أن رسول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُسَبِّحُ عَلَى الرَّاحِلَةِ أَیَّ وَجْهٍ تَوَجَّهَ وَیُوتِرُ عَلَیْهَا غَیْرَ أَنَّهُ لَا یُصَلِّی الْمَكْتُوبَةَ عَلَیْهَا)يعني: (رسول الله صلى الله عليه وسلم بر روی مرکب به هر سمتی که می رفت نماز سنت و وتر می خواند اما نماز فرض را بر روی مرکب ادا نمی کرد)
برخی از مجتهدان مذهب حنفی و شافعی گفته اند: انجام دادن سجده با اشاره بر روی مرکب کفایت نمی کند زیرا در این حالت بزرگ ترین رکن سجده که قرار دادن پیشانی بر روی زمین است فوت می شود اما نظر جمهور(اکثریت فقهاء) نزدیک تر به حقیقت است زیرا باتوجه به اینکه تخفیف در رکوع و سجود نماز سنت در سفر ثابت شده است لذا سجده تلاوت که هم معنی و مقصود رکوع و سجود است نیز همان حکم را به خود می گیرد.
اما حکم انجام دادن سجده با اشاره برای شخص سواره و مقیم (غیرمسافر) را می توان از حکم نماز سنت برای شخص سواره و مقیم استنباط کرد و أهل علم در این مورد دو نظر ارائه داده اند:
جمهور (اكثريت) أهل علم قائل اند که انجام دادن سجده با اشاره برای شخص سواره و مقیم جایز نیست زیرا هیچ دلیلی بر این کار وارد نشده است اما مذهب ظاهری و برخی از فقهای شافعی و دیگرفقهاء قائل به جواز انجام دادن سجده با اشاره برای شخص سواره و مقیم هستند اما قول جمهور نزديك تر به حقيقت است والله أعلم. أما ادای نماز سنت و انجام دادن رکوع و سجود با اشاره در سفر برای شخص سواره جايز است زيرا اين کار در سنت نبوی ثابت شده است.
برادرتان:
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
١٤٢٥/٣/٢٧ هجري قمري
