الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.أما بعد:
أهل علم در مورد این مساله دو دیدگاه کلی ارائه داده اند:
دیدگاه اول: حدیث مذکور و احادیث شبیه به آن تنها در مورد گناهان صغیره هستند زیرا گناهان کبیره تنها با توبه بخشیده می شوند و دلیل شان حدیثی است که در صحیح مسلم (۲۳۳) از طریق عمرو بن إسحاق برده آزاد شده زائده و أو از پدرش و او از ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده اند که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: (الصلوات الخمس و الجمعة الي الجمعة و رمضان الي رمضان مكفرات لما بينهن إذا اجتنبت الكبائر) يعني: ( نمازهای پنجگانه، و نماز جمعه تا نماز جمعه دیگر و روزه های رمضان تا روزه های رمضان دیگر گناهانی را که مابین شان انجام شده است را از بین می برد به شرطی که از گناهان کبیره پرهیز شود)
صاحبان دیدگاه نخست می گویند: زمانی که محو شدن گناهان مابین این عبادت های بزرگ و باشکوه مشروط به پرهیز از گناهان کبیره است پس عبادت های دیگر از باب اولی گناهان کبیره را محو نمی کنند و این دیدگاه بسیاری از اهل علم است؛ عیاض در این مورد می گوید: موارد مذکور در احادیث مبنی بر محو شدن گناهان مربوط به گناهان صغیره است و نه گناهان کبیره و این اعتقاد مذهب أهل سنت و جماعت می باشد و امام نووی رحمه الله در مجموع شرح المهذب(٦/٤٣٢) نيز آن را نقل نموده است و امام ابن عبدالبر رحمه الله در کتاب التمهید (٤/٥٠) در تایید این دیدگاه گفته است: ( همه آثار صحیحی که از سلف صالح در این مورد وارد شده اند همگی مؤید این موضوع می باشند و تعدادی از علمای مسلمین نیز بر آن تصریح نموده اند)
دیدگاه دوم: حدیث مذکور و احادیث شبیه به آن مبنی بر آمرزش و محو شدن همه گناهان شامل گناهان صغیره و کبیره می شود زیرا بصورت مطلق وارد شده اند و همچنانکه نمی توان احادیث مقید را حمل بر مطلق نمود لذا احادیث مطلق را هم نمی توان حمل بر مقید نمود و این قول ابن المنذر و ظاهر کلام شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می باشد و نیز قول تعدادی از اهل علم اعم از مذاهب حنفى و مالکی و شافعی و حنبلی و دیگران می باشد و اشکالی در این دیدگاه مشاهده نمی کنم زیرا نص مذکور بصورت مطلق وارد شده است. والله أعلم.
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
