بسم الله الرحمن الرحيم؛
منظور از نشستن جهت دریافت تسلیت این است که بازماندگان متوفی در مکانی جمع شوند و مردم جهت ارائه تسلیت به آنها نزد آنان بروند که اهل علم در این خصوص اختلاف نظر دارند و سه دیدگاه ارائه داده اند:
دیدگاه نخست: چنین کاری مکروه است زیرا خلاف عملکرد سلف صالح می باشد و از طرفی موجب غم و اندوه دوباره بازماندگان می گردد و برخی از آنها در استدلال خود گفته اند که این کار مشمول فرمایش رسول الله صلی الله عليه وسلم می شود که می فرماید: (من أحدث في أمرنا هذا ماليس منه فهو رد) یعنی: ( هر فردی که در دین ما مراسم جدیدی ایجاد کند که مطابق دستور دین نباشد مردود و باطل است) و این دیدگاه مذهب شافعی و حنبلی است و در نزد مذهب حنفی اگر در مسجد باشد مکروه می باشد.
دیدگاه دوم: جایز و مباح است و دلیل شان حدیثی است که در صحیح بخاری(١٢١٦)و صحيح مسلم (٩٣٥) از أم المومنين عائشة رضي الله عنها روايت شده است که گفت: ( لما جاء النبي مقتل زيد بن حارثة وجعفر وابن رواحة جلس يعرف فيه الحزن) یعنی: ( هنگامی که خبر شهادت زید بن حارثه و جعفر و إبن رواحة رضي الله عنهم به رسول الله صلی الله عليه وسلم رسید در حالیکه آثار اندوه در چهره ایشان مشاهده میشد- وارد مسجد شد و در آنجا- نشست) و در سنن ابوداود (٣١٢٢) از ام المومنين عائشة رضي الله عنها روایت شده است گفت: (جلس رسول الله صلى الله عليه وسلم في المسجد يعرف في وجهه الحزن)یعنی: ( رسول الله صلى الله عليه وسلم- هنگام شنیدن خبر شهادت زید بن حارثه و جعفر و ابن رواحه رضی الله عنهم- در حالیکه آثار اندوه در چهره اش نمایان بود داخل مسجد شد و در آنجا نشست)و این دیدگاه برخی از فقهای حنفی و مالکی و یک قول نزد امام احمد است و امام بخاری رحمه الله در صحیح خویش یک باب در این مورد ایجاد کرده و گفته است: ( باب من جلس عند المصيبة يعرف فيه الحزن) یعنی: ( باب: فردی که هنگام مصیبت بنشیند و آثار اندوه در چهره اش نمایان باشد)
دیدگاه سوم: حرام است و جایز نمی باشد؛ و دلیل شان روایتی است که امام احمد در مسند خویش (٦٨٦٦) و ابن ماجه در سنن خویش(١٦١٢) از جریر بن عبدالله البجلی روایت کرده اند که گفت: ( كنا نعد الاجتماع الي أهل الميت و صنيعه الطعام بعد دفنه من النياحة) يعني: ( ما گردهم آمدن نزد بازماندگان متوفی و پخت و پز کردن غذا - برای عزاداران- را نوعي نوحه سرایی تلقی می کردیم) و امام ابوداود از امام احمد نقل کرده که گفته است: این روایت هیچ اصلی ندارد لذا ضعیف است و نمی توان به آن استناد کرد.
اما علمایی که این روایت را " صحیح" دانسته اند، آن را حمل بر همه حالت های عزاداری- أعم از پخت و پز کردن غذا و..- نموده اند و فقط گردهمایی را مشمول آن ندانسته اند که این دیدگاه برخی از اهل علم می باشد.
بنابراین قول راجح از دیدگاه من این است که اگر نشستن جهت دریافت تسلیت خالی از بدعت ها و امور نوظهور باشد مانعی ندارد خصوصا اگر مردم راه دیگری جز این برای ارائه و دریافت تسلیت نداشته باشند. والله أعلم.
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
