الحمد لله رب العالمين و أصلي و اسلم علي نبينا محمد و علي آله و أصحابه اجمعین؛ و عليكم السلام و رحمة الله و بركاته؛ أما بعد:
ترتیل واجب مربوط به تلاوت قرآن کریم است زیرا خداوند می فرماید: (وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا)يعنى: ( و قرآن را با تامل و تدبر بخوان)بخشی از آیه۴ سوره مزمل؛ اما ترتیل عبارت است از اینکه انسان قرآن را با تدبر و فهم آیات و به آرامی تلاوت کند تا بتواند از مفاهیم آیات بهره برداری كند که این شیوه در خصوص همه مواردی که نیازمند تدبر و فهم محتوای آن می باشد صدق می کند لذا خواندن دعاء به شیوه ترتیل مانعی ندارد زیرا ترتیل مخصوص قرآن نیست بلکه در هر چیزی که نیاز به تدبر و تامل و تفکر و فهم باشد می توان از ترتیل استفاده کرد و از اینرو برخی از اهل علم رعایت ترتیل را در خواندن احادیث رسول الله صلی الله عليه وسلم توصیه کرده اند بطوریکه سیوطی در "الفیه" خویش می گوید:
و رتل الحديث و أعقد مجلسا يوما بالأسبوع للاملاء ائتسا
یعنی: ای محدث یک روز در هفته جلسه ای برگزار کن و در آن احادیث پیامبر صلی الله علیه و سلم را با تامل و تدبر- به حاضران- إملاء کن چرا که املاء ( گفتن و نوشتن) اقتدا به سنت رسول الله صلی الله عليه وسلم می باشد.
بسیاری از مردم چنین می پندارند که ترتیل همان تلاوت با صدای زیبا است اما در واقع بین آنها تفاوت وجود دارد زیرا ترتیل، تلاوتی است که همراه تدبر و تامل باشد که این امر با تلاوت با صدای زیبا متفاوت است و در احادیث زیادی توصیه شده است تا قرآن را با صدای زیبا تلاوت کنیم که از جمله در صحیح بخاری حدیث (٧٥٢٥) از طریق زهری، از ابوسلمه، از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله عليه وسلم قرمود: ( ليس منا من لم يتغن بالقرآن) يعنى: ( فردی که قرآن را با صدای خوش نمی خواند از راه و روش ما پیروی نکرده است) و علت آن این است که تلاوت قرآن با صدای زیبا موجب روی آوردن مردم به شنیدن آن و سکوت شان در برابر تلاوت می گردد و حافظ ابن حجر در الفتح (٩/٧٢) می گوید: ( بدون شک قلب ها و جان ها نسبت به شنیدن تلاوتی که با صدای دلنشین و ادایی زیبا خوانده می شود تمایل بیشتری نشان می دهند که چنین تمایلی را در خصوص تلاوت فردی که با صدای زیبا و ادایی شیوا نمی خواند نشان نمی دهند زیرا ادای زیبا و شیوا در تلاوت تاثیر بسزایی در نرم کردن قلب و جاری نمودن اشک دارد)
اما اهل علم در مورد خواندن حدیث و دعای قنوت با صدای زیبا دو دیدگاه ارائه داده اند:
دیدگاه اول: صدای زیبا و ادای شیوا تنها ویژه تلاوت قرآن است و نمی توان دعاء را به شیوه مذکور خواند زیرا چنین عملی از رسول الله صلی الله عليه وسلم و أصحاب ایشان نقل نشده است.
دیدگاه دوم: خواندن دعاء یا حدیث با صدای زیبا مانعی ندارد زیرا هدف از صدای زیبا و ادای شیوه تحقق حضور قلب و تاثیری پذیری است که این هدف در دعاء و حدیث نیز مدنظر می باشد اما بایستی شیوه ادا در خواندن دعاء يا حديث شبيه تلاوت قرآن نباشد تا این ابهام در نزد شنونده به وجود نیاید که آیا چیزی که می شنود قرآن است یا غیرقرآن؟
بنابراین چنین به نظر می رسد که حکم در خصوص این مساله گسترده است و اگر فردی دعای قنوت یا هردعایی را با صدای زیبا بخواند بلامانع و جایز است زیرا در خواندن دعاء با صدای زیبا مصلحت تحقق حضور قلب وجود دارد اما عدم نقل آن از رسول الله صلی الله عليه وسلم و صحابه رضی الله عنهم نمی تواند دلیل قانع کننده ای برای عدم ثبوت آن باشد زیرا عدم نقل از یک چیز دلیلی بر نبود آن چیز نیست. والله أعلم
برادر شما:
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
١٤٢٨/٩/٢٢ هجري قمري
