الحمد لله رب العالمين و أصلي و اسلم علي نبينا محمد و علي آله و أصحابه اجمعین؛ و عليكم السلام و رحمة الله و بركاته؛ أما بعد:
امام مسلم در صحیح خویش حدیث (١٦٠٠) از عوف بن مالك رضي الله عنه روایت می کندگفت: ( صلى النبي صلى الله عليه وسلم على جنازة فحفظت من دعائه: (اللهم اغفر له وارحمه، وعافه واعف عنه، وأكرم نزله، وأوسع مدخله، واغسله بالماء والثلج والبرد، ونقه من خطاياه كما نقيت الثوب الأبيض من الدنس، وأبدله دارا خيرا من داره، وأهلا خيرا من أهله، وزوجا خيرا من زوجه، وأدخله الجنة، وأعذه من عذاب القبر، وعذاب النار)یعنی: ( رسول الله صلي الله عليه وسلم بر جنازه اي نماز خواند و من این دعاء را از ایشان حفظ کردم که می فرمود: (پرودگارا او را بیامرز و بر او رحم کن و او را- از هراس و عذاب آخرت- نجات بده و از او درگذر و جایگاهش را نیک بگردان و محل ورودش را وسیع کن و او را با آب و برف و تگرگ بشوی و همانگونه که لباس سفید را از ناپاکی پاک می کنی گناهانش را پاک کن و خانه ای بهتر از خانه ی دنیایش به او ارزانی دار و خانواده و همسری بهتر از خانواده و همسرش به او ببخش و او را وارد بهشت کن و از عذاب قبر و عذاب آتش نجاتش بده ) و برخی از اهل علم گفته اند: اگر جنازه زن باشد ضمایر دعاى مذكور به مؤنث تبدیل می شود و گفته می شود: ( اللهم اغفرلها ..) أما در گفتن جمله: ( و زوجا خيرا من زوجها) يعني: (شوهری بهتر از خانواده و شوهرش به او ارزانی دار) اختلاف نظر دارند طوریکه برخی از آنها می گویند: "گفتن دعای مذکور در مورد بانوان جایز نمی باشد زیرا ممکن است همان زن در بهشت دوباره همسر شوهر خویش گردد" لذا دعاء در تغییر و جایگزینی فرد را برای میت زن جایز نمی دانند طوریکه حجاوی در الإقناع می گوید: ( ١/٢٢٣) می گوید: نباید در دعای خود بگوید: پرودگارا شوهری بهتر از شوهرش را جایگزین او بگردان؛ و ابن أبي يزيد قيرواني از فقهای مذهب مالكي در " الرسالة" صفحة٥٧ می گوید: اگر جنازه زن بود بایستی بگویید: " اللهم انها أمتك" یعنی: (پرودگارا او کنیز شما است) و سپس دعای وارده را با صیغه مؤنث بخوانید أما بخش" شوهری بهتر از شوهرش را جایگزین او بگردان" را نخوانید زیرا ممکن است دوباره همسر اخروی شوهرش باشد و زنان بهشت تنها براي شوهران خود حلال می باشند و جایگزینی غیر از شوهران شان نمی خواهند و از طرفی هم مرد می تواند صاحب همسران زیادی در بهشت باشد اما برای زن بیش از یک شوهر وجود نخواهد داشت.پایان سخن ابن ابی یزید؛
اما اگر دعاء در راستای تغییر ویژگی های فردی شوهر در جهت بهتر شدن باشد مانعی ندارد و جایز است زیرا درخواست ویژگی های اخلاقی بهتر برای شوهرش تعارضی با مطلب مذکور ندارد چرا که دعاء کننده شوهر او را با ویژگی هایی بهتر از حال حاضر درخواست می کند و شوهر دیگری برای او درخواست نمی کند،
و گفته شده است که منظور از دعای مذکور این می باشد که خداوند شوهری بهتر از شوهرش را در زندگی برزخ به او عطاء کند تا بعد از جدا شدن وی از همسر و فرزندش مایه دلگرمی او شود که این امر بازهم به معنی درخواست جایگزین کردن شوهری به جای شوهر او نیست.
هیثمی رحمه الله در کتاب" تحفة المحتاج"(٢/١٤٠) به طور مفصل به این موضوع پرداخته و در انتهای کتاب (٢/٤٧٦) گفته است: ( چنین به نظر می رسد که منظور از جایگزینی خانواده و همسر- در حدیث مذکور- جایگزینی ویژگی های بهتر شخصی است و نه جایگزینی افراد زیرا خداوند می فرماید: (وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ...ٌ)يعني: ( و آنهایی که ایمان آورده اند و فرزندان شان در- آوردن ایمان- از آنها پیروی کرده اند، - در بهشت- فرزندان شان را به آنان ملحق می کنیم...)الطور/۲۱ بنابراین به نظر من دیدگاه راجح این است که گفتن دعای مذکور برای بانوان مانعی ندارد. والله أعلم.
برادر شما:شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
١٤٢٥/٤/٨ هجري قمري
