السلام عليكم ورحمة الله وبركاته؛ جناب شیخ حدیثی از عبدالله بن عباس رضي الله عنهما در خصوص فضیلت آب زمزم وارد شده است که رسول الله صلی الله عليه وسلم می فرماید: ( ماء زمزم لما شرب له، إن شربته تستشفي شفاك الله، وإن شربته لشبعك أشبعك الله، وإن شربته لقطع ظمئك قطعه الله، وإن شربته مستعيذا أعاذك الله) یعنی: (آب زمزم با هرنیت ( مباحی) که نوشیده شود سودمند است؛ لذا اگر آن را با نیت کسب شفاء و بهبودی بنوشی خداوند شفایت می دهد، و اگر با نیت سیر شدن بنوشی خداوند سیرت می کند، و اگر به نیت برطرف شدن تشنگی بنوشی خداوند تشنگی ات را برطرف می کند و اگر آن را به نیت پناه جستن- از گزند خطری- بنوشی خداوند پناهت می دهد) و یکی از دعاهای عبدالله بن عباس رضی الله عنهما هنگام نوشیدن آب زمزم این بود که می فرمود: (اللهم إني أسألك علما نافعا، ورزقا واسعا، وشفاء من كل داء)یعنی: ( پرودگارا علم سودمند و روزی زیاد و شفاء از هر بیماری را از تو مسئلت دارم)به روایت حاکم؛ آیا حدیث مذکور صحیح است؟ و آیا نوشیدن آب زمزم به نیت حل شدن مشکلات زندگی و تحقق ازدواج و .. جایز می باشد؟ شرب ماء زمزم بنية صلاح الحال و الزواج و نحو ذلك؛

الحمد لله  رب  العالمين  و أصلي  و اسلم  علي  نبينا  محمد  و علي  آله  و أصحابه  اجمعین؛ و عليكم  السلام  و  رحمة  الله  و  بركاته؛ أما بعد:

أمام أحمد در مسند خویش(١٤٨٩٢) و ابن  ماجه در سنن خویش( ٣٠٦٢) و امام بيهقي ( ٩٤٤٢) و دیگران از طریق عبدالله  بن المؤمل از ابوالزبیر از جابر  رضي  الله  عنه روایت کرده اند که رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: ( ماء  زمزم  لما شرب له)  يعنى: ( آب زمزم  با هرنیتی  که نوشیده شود سودمند  واقع  می گردد)؛ امام بیهقی می گوید: این حدیث تنها از طریق عبدالله  بن المؤمل روایت شده است  و برخی از اهل علم آن را صحیح دانسته  اند و امام ابن القیم  و ابن حجر رحمهما الله  سند آن را" حسن" می دانند.

امام شوکانی  در نیل  الاوطار (٨/٥١) می گوید: ( این حدیث بیانگر آن است که نوشنده آب زمزم با هر نیتی که آن را بنوشد برایش سودمند واقع می شود و فرقی  نمی کند  که آن را جهت تحقق  اهداف  دنیوی  بنوشد  یا جهت  اهداف  اخروی زیرا حرف (ما) در جمله: ( لما شرب له) از ادات  عموم  است) پایان  سخن امام شوکانی؛ و این دیدگاه  تعدادی  از علماء از جمله  مجاهد  رحمه  الله مى باشد که می گوید: (اگر آب زمزم  را به نیت شفایافتن  بنوشید  خداوند  شفای تان می دهد و اگر به نیت پناه جستن- از گزند خطری- بنوشید  خداوند  پناه تان می دهد و اگر به نیت قطع  تشنگی  بنوشید  خداوند  تشنگی تان را قطع می کند) 

امام نووی  در " الاذکار" (ص۳۳۳) می گوید: ( نوشیدن  آب زمزم  به نیت تحقق  اهداف  از جمله  کارهایی  است که علماء  و صالحان آن را انجام  داده  اند و به نیت تحقق  اهداف  والایی که داشته اند آن را نوشیده  و به آنها نیز دست یافته  اند؛ علماء می گویند: فردی که آب زمزم  را به نیت  آمرزیده  شدن  گناهان یا بهبودی  یافتن  از بیماران  و مانند آن می نوشد مستحب  است که هنگام نوشیدن آن بگوید: ( پرودگارا؛ به من چنین رسیده  است که رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  فرموده  است: ( آب زمزم  با هر نیت ( مباحی) که نوشیده  شود سودمند  واقع  می گردد)  پرودگارا  من این آب را می نوشم تا گناهان مرا ببخشی  و یا فلان هدف مرا محقق  نمایی پس گناهان مرا ببخش  و یا فلان هدف  مرا محقق  نما؛ و یا اینکه  بگوید: پرودگارا  من این آب زمزم  را به نیت  شفا یافتن  می نوشم  پس مرا شفاء بده و مانند آن) پایان  سخن  امام نووی  رحمه  الله. و انجام این کار از سیدنا  عمر بن الخطاب  رضی  الله  عنه ثابت  شده است طوریکه  نقل روایت شده است وقتی  ایشان قصد نوشیدن  آب زمزم  را داشت  می فرمود: ( پرودگارا  من این آب زمزم  را می نوشم  تا از تشنگی  روز  قیامت  در امان باشم) و همانند این گفته  از عبدالله  بن مبارک  رضی  الله  عنه وارد شده است؛ امام منذری  در " الترغيب  و الترهیب" (٢/١٣٦) می گوید: ( امام احمد رحمه  الله  این اثر را با سند صحیح  روایت  کرده  است)

و عبدالله  بن عباس  رضی  الله  عنهما  هنگام نوشیدن  آب زمزم  می فرمود: ( (اللهم إني أسألك علماً نافعاً، ورزقاً واسعاً، وشفاءً من كل داء)یعنی: ( پرودگارا علم سودمند و روزی زیاد و شفاء از هر بیماری  را از تو مسئلت دارم) مستدرك  حاکم شماره (۱۷۳۹) 

و ابن حجر رحمه  الله  در شرح حدیث مذکور: ( آب زمزم  با هرنیتی  که نوشیده  شود سودمند  واقع  می گردد) گفته  است: ( مشهور است که امام شافعی  رحمه  الله هنگام تیراندازی جهت اصابت  تیرها به هدف  آب زمزم  می نوشید و از هر ده تیری که پرتاب می کرد، نه تیر به هدف  اصابت می نمود) و از امام حاکم ابوعبدالله نقل شده است که ایشان آب زمزم را جهت بهبود مهارت های نگارش نوشیده است و یکی از بهترین های دوران خویش در زمینه نگارش و نویسندگی  گشت و تعداد علمایی  که جهت تحقق  اهداف شان آب زمزم  نوشیده  و به آنها دست پیدا کرده اند  بیشمار هستند طوریکه حافظ زین الدين  العراقی برای ما نقل می کرد که ایشان با هرنیتی  که آب زمزم  را نوشیده بود برایش  محقق گشته است و من نیز هنگامی که در ابتدای  طلب علم حدیث بودم آب زمزم  را نوشیدم  و از خداوند  خواستم تا مرا در حفظ حدیث به مرتبه  امام ذهبی برساند  و بعد از مدت تقریبا بیست سال به حج رفتم و خود را در مرتبه ای را بالاتر از مرتبه مذکور یافتم و سپس مرتبه والاتر از آن را هم درخواست کرده  ام که امیدوارم  خداوند  مرا به آن نایل بگرداند)پایان گفتار حافظ ابن حجر رحمه  الله؛

و تعدادی  از اهل  علم، حدیث مذکور  را عام نمی دانند بلکه نوشیدن آب زمزم را  تنها در موارد مرتبط  به جسم انسان از قبیل برطرف شدن تشنگی، گرسنگی، بیماری ها و امثال آن  مفید می دانند و در خصوص  عام بودن حدیث و شمولیت  آن مبنی بر  فایده داشتن آب زمزم در موارد معنوی که ارتباطی  به جسم ندارند تردد دارند.

اما قول راجح این است که حدیث  مذکور شامل تحقق همه موارد حسی و معنوی  می شود زیرا شکی نیست که آب زمزم  نوعی برکت در نوشنده آن ایجاد  می کند  همانطور که در صحیح مسلم(٢٤٧٣)  از طریق عبدالله  بن الصامت  رضي  الله  عنه روایت شده است که ابوذر رضی الله عنه  سی شبانه  روز در کنار  چاه زمزم  اقامت داشته و  جز آب زمزم هیچ غذای دیگری نداشته و در اثر نوشیدن  آن چاق گشته بود و هنگامی که موضوع را به رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم اطلاع داد، ایشان  فرموده : ( إنها مباركة  إنها  طعام  طعم) یعنی: ( آب  زمزم  آب مبارکی است و نوشیدن  آن انسان را از غذا بی نیاز می کند (سیر می کند))

اما در خصوص کیفیت  تحقق  اهداف توسط نوشیدن  آب زمزم  بایستی  گفت: از میان روایت های گذشته چنین برداشت  می شود که تحقق  اهداف در نوشیدن آب زمزم باید به همراه نیت و دعاء باشد و این دیدگاه تعدادی  از اهل علم می باشد.

اما از ظاهر حدیث چنین برمی آید که نیت کردن هنگام نوشیدن آب زمزم  کفایت می کند و این دیدگاه  برخی از اهل علم می باشد و دلیل شان حدیث ابوذر رضی  الله  عنه است که در بالا به آن اشاره شد زیرا  ابوذر  رضی  الله  عنه بدون آنکه دعاء کند با نوشیدن آب زمزم چاق و سیراب گشته بود از اینرو  قول راجح  این است که نیت کردن کفایت می کند و دعاء جهت تاکید است و از ملزومات  تحقق  هدف نمی باشد. والله  أعلم. 

برادر  شما:

شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله  المصلح  

١٤٢٩/٣/١١ هجري  قمري