السلام عليكم ورحمة الله وبركاته؛ جناب شيخ جوانی بیست و سه ساله هستم و سؤالی که از جنابعالی دارم این است که آیا می توانم با رنگ سیاه سفيدي موی سر خود را تغییر بدهم؟
صبغ الشعر بالسواد؛
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته؛ جناب شيخ جوانی بیست و سه ساله هستم و سؤالی که از جنابعالی دارم این است که آیا می توانم با رنگ سیاه سفيدي موی سر خود را تغییر بدهم؟
صبغ الشعر بالسواد؛
الجواب
الحمدلله رب العالمين و أصلي و اسلم علي نبينا محمد و علي آله و أصحابه اجمعین؛ و عليكم السلام و رحمة الله و بركاته؛ أما بعد:
أهل علم رحمهم الله در خصوص رنگ کردن مو به رنگ سیاه اختلاف نظر دارند طوریکه تعدادی از سلف صالح از جمله سعد بن أبي الوقاص، عقبة بن عامر، حسن و حسين رضي الله عنهم به آن اجازه داده اند و این دیدگاه امام زهری و حسن بصری و محمد بن سیرین رحمهم الله است و اسحاق بن راهویه جهت آرایش زن برای شوهرش به آن اجازه داده است و أبویوسف شاگرد برجسته امام ابوحنیفه رحمهما الله نیز قائل به همين دیدگاه است.
و تعدادی از تابعین از جمله عطاء و مجاهد و مكحول و شعبي و سعيدبن جبير رحمهم الله، سیاه کردن مو را مکروه می دانند و این رای جمهور اهل علم اعم از فقهای حنفى و مالکی و شافعی و حنبلی می باشد و دلیل شان حدیثی است که امام مسلم در صحیح خویش (٢١٠٢) از طریق ابوالزبیر از جابر رضي الله عنه روایت کرده است گفت: ( أُتِيَ بأبي قحافة يوم فتح مكة، ورأسه ولحيته كالثغامة بياضا، فقال صلى الله عليه وسلم: (غَيِّروا هذا بشيء، واجتنبوا السواد)یعنی: ( در روز فتح مکه ابوقحافه را نزد رسول الله صلی الله عليه وسلم آوردند در حالیکه موی صورتش همانند گل ثغامه سفید بود؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: سفیدی موی او را به رنگ دیگری تغییر دهید اما از رنگ سیاه اجتناب ورزید)
و تعدادی از اهل علم سیاه کردن موی سر و صورت را حرام می دانند و دلیل شان این است که امر مذکور در حدیث فوق بیانگر وجوب است و و دلیل برخی از آنها روایتی است که در مسند امام احمد (٢٤٦٦) و سنن ابوداود(٤٢١٢) و سنن نسائي (٥٠٧٥) از طريق عبدالكريم از سعید بن جبیر از ابن عباس رضي الله عنهم روایت است که رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: (یَکُونُ قَوْمٌ یَخْضِبُونَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ بِالسَّوَادِ کَحَوَاصِلِ الْحَمَامِ لَا یَرِیحُونَ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ)یعنی: ( در نزدیکی های قیامت افرادی خواهند بود که موهای شان را همانند سینه- غالب- کبوتران سیاه خواهند نمود و آنها بوی بهشت را استشمام نخواهند کرد) علمای حدیث در خصوص " عبدالکریم" اختلاف کرده اند که او کیست؟ و گفته شده است: او "جزری" می باشد که در برخی از نسخه های سنن به آن تصریح شده است و ابن الجوزي می گوید: او إبن أبي المخارق است و ضعیف می باشد و نتوان به او استناد کرد؛ اما حافظ ابن حجر در فتح الباري(٦/٤٩٩) در مورد حدیث مذکور می گوید: ( سند آن قوی است اما در مورد موقوف بودن یا مرفوع بودن آن اختلاف نظر دارند ( که آیا قول رسول الله صلى الله عليه وسلم می باشد و یا قول سعید بن جبیر؟) در پاسخ کسانی که می گویند موقوف است باید بگوئیم که چنین کلامی نمی تواند بر اساس رای و نظر باشد لذا حکم آن مرفوع است ( یعنی: کلام رسول الله صلى الله عليه وسلم می باشد))پایان سخن ابن حجر رحمه الله؛
به نظر من دیدگاه جمهور ( اکثریت) اهل علم مبنی بر کراهت، همان قول راجح است زیرا تعدادی از اهل علم فرمایش رسول الله صلی الله عليه وسلم در صحیح مسلم را مبنی بر ( و اجتنبوا السواد) یعنی: ( از رنگ کردن- مو- با رنگ سیاه بپرهيزيد) را از سخن رسول الله صلی الله عليه وسلم نمی دانند چرا که در مسند امام احمد (١٤٢٣) آمده است که ابو خیثمه از ابوالزبیر سوال کرد: آیا جابرعبارت: ( جنبوه السواد) را گفت؟ پاسخ داد: خیر؛
به هر حال اگر ثابت شود که عبارت مذکور از رسول الله صلی الله عليه وسلم است بازهم بیانگر تحریم نبوده بلکه بیانگر کراهت است زیرا امر در مسائل" آداب" بیانگر استحباب می باشد از اینرو جمهور أهل علم آن را حمل بر کراهت کرده اند و نه تحریم.
أما در مورد حدیث ابن عباس رضي الله عنهما باید گفت: سند آن را بررسی کردیم اما در خصوص مفهوم آن، إبن ابی عاصم صاحب کتاب " الخضاب" گفته است: ( حدیث مذکور بیانگر مکروه بودن سیاه کردن مو با رنگ سیاه نیست، بلکه خبر از قومی می دهد که یکی از نشانه های آنها این است که موهای شان را سیاه خواهند کرد و نشانه را نکوهش نمی کند) والله أعلم.
برادر شما:
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
١٤٢٧/٧/٢٥ هجري قمري